Қазақстандықтардың зейнетақы жинақтарын алты компания басқарады.
Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі зейнетақы активтеріне қатысты мәлімдеме жасады. Онда агенттіктің аталмыш мәселеге байланысты тиісті жарлық қабылдағаны жөнінде айтылған.
«Басқарма тиісті жарлық қабылдады. Ол зейнетақы активтері берілуі мүмкін басқарушылардың инвестпортфеліне қойылатын талаптарды; алуға рұқсат беретін қаржыинструменттерінің тізімін; инвестициялық портфельді басқару жөніндегі қызметті жүзеге асыру тәртібін қарастырады», - делінген агенттік таратқан мәлімдемеде. Жарлық ресми жарияланған уақыттан бастап күшіне енеді.
Қазіргі уақытта қаржы нарығын реттеу агенттігі қойған талаптарға 18 басқарушы компанияның алтауы сәйкес келеді. Атап айтқанда, «First Heartland Jysan Invest», «BCC Invest», «Halyk Global Markets», «Halyk Finance», «First Heartland Capital» және «Сентрас Секьюритиз» компаниялары.
«First Heartland Capital» активтерді басқару компаниясы мен «First Heartland Jysan Invest» инвестициялық компаниясы «First Heartland» компаниялар тобына кіреді. «First Heartland Jysan Invest»-тің жалғыз акциянері «Jusan Bank» (бұрынғы «Цесна Банк»). 2019 жылы «Цесна Банк» 99,5% акциясын «First Heartland Securities» АҚ сатып алғаннан кейін, ребрендинг жасап, атауын «Jysan Bank»-қа ауыстырған. Ал өз кезегінде «First Heartland Securities» АҚ «Назарбаев Университеті» мен «Назарбаев зияткерлік мектептері» дербес білім беру ұйымдары тобының қаржылық холдингінің инвестициялық бөлімі.
«BCC Invest» инвестициялық компаниясы «Банк Цент Кредит» консорциумына кіреді. «Банк Цент Кредиттің» негізгі акционері Бақытбек Байсейтов. Ол «Forbes» журналының 2020 жылғы рейтингінде «Қазақстандағы ең беделді (бай) 50 бизнесменнің» қатарына енген. Журнал оның байлығын 211 000 000 долларға бағалаған.
«Halyk Finance» инвестициялық банкі мен «Halyk Global Markets» инвестициялық компаниясы «Халық Банк Қазақстанның» еншіліс компаниялары. «Халық Банктің» негізгі акционерлері экс-президент Нұрсұлтан Назарбаевтың ортаншы қызы Динара Құлыбаева мен оның күйеуі Тимур Құлыбаев. «Forbes» журналы 2020 жылы ерлі-зайыпты Динара мен Тимур Құлыбаевтардың байлығын 5,8 млрд долларға бағалаған.
«Centras securities» инвестициялық компаниясы құнды қағаздар нарығында 2004 жылдан бері жұмыс істейді. Компания Елдер Абдразақовқа тиесілі Centras Group холдингіне кіреді. Холдинге «Centras securities» компаниясынан бөлек, «Коммеск-Өмір», «Сентрас Иншуранс», «Сентрас» венчурлік қоры, iLEX заң компаниясы, SOS Medical Assistance медицина орталығы және «Сентрас Кредит» микроқаржы ұйымы кіреді.
Осы уақытқа дейін зейнетақы қаржысы Қазақстанның ішіне ғана емес, жақын шетелдерге де инвестиция ретінде салынды. Мысалы, 2014 жылы Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының 250 миллион доллар қаржысы Әзірбайжан Халықаралық Банкіне инвестиция болып құйылған. Кейіннен аталмыш банк өзінің банкрот екенін мәлімдеп, 2017 жылдың 11 мамырында Нью-Йорк сотына өздерін банкрот деп тануды сұрап, өтініш жіберген. Осыдан кейін БАҚ беттерінде «БЖЗҚ қаржысын елге кім қайтарады?» - деген сұрақ қызу талқыланған. Ақыр соңында Әзірбайжан тарапы қаржыны 2032 жылға дейін қайтаратынын мәлімдеген.
Бұдан бөлек, 2018 жылы БЖЗҚ-ның 450 млрд теңге қаржысы «ҚазАгро» холдингіне берілді. Дәл осы жылы Ұлттық Банк қорға тиесілі 30 млрд теңгені Қытай мен Үндістан компанияларына инвестиция ретінде салды.
2018 жылдың 18 сәуірінде Алматы соты БЖЗҚ-ның бұрғынғы басшысы Руслан Ерденовты «қор қаржысын талан-таражға салды және пара алды» деген айыппен 12 жылға соттады. Бір сөзбен айтқанда, зейнетақы жинақтары санаулы жылдардың ішінде қолдан-қолға өтіп, жер шарын сан мәрте шарлап үлгерді.
