Инклюзивті қоғам: 108,9 мың адам жұмыспен қамтылды

Қазақстан мемлекеттік саясатта инклюзивті тәсілдерді іске асыруға баса мән беріп келеді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі» атты Жолдауында: «Біздің білім беру жүйеміз қолжетімді әрі инклюзивті болуға тиіс» деген болатын.

Президент бастамасымен жүргізіліп жатқан жаңғыртулар әділеттілік қағидатын ұстанып, инклюзивті қоғам құруға жол ашып отыр.  Осы бағытта көптеген қадам жасалып, елімізде ерекше қажеттіліктері бар адамдарға, аз қамтылған отбасыларға және этникалық топтарға тең мүмкіндіктер беру бағытында маңызды бағдарламалар жүзеге асырылуда. Бұл шаралар әлеуметтік әділеттілік пен қоғамдағы тұрақтылықты нығайтуға оң әсер етеді.

Қазіргі уақытта Үкімет әлеуметтік теңсіздікті жою үшін бірқатар заңнамалық өзгерістер мен реформалар енгізді. Ел ішінде мүгедектігі бар азаматтарға арналған арнайы әлеуметтік қолдау шаралары мен мүмкіндіктер жасалып, бағдарламалар іске қосылған. Мемлекет басшысы атап өткендей, «Бәріне тең мүмкіндік берілетін инклюзивті қоғам қалыптастыру – біздің басты міндетіміз.

Мемлекет тарапынан қабылданған бағдарламалар мен заңдар бойынша ерекше қажеттіліктері бар адамдардың құқықтарын қорғау, олардың толыққанды білім алуын қамтамасыз ету, әлеуметтік салада қолдау мәселелері басты назарда. Қазақстанда инклюзивті білім беру жүйесі енгізіліп, барлық балалар үшін тең оқу мүмкіндіктері жасалуда. Бұл бағытта арнайы мектептер мен білім беру ұйымдары құрылып, оларда инклюзивті білім беру жобалары іске асып келеді. Ерекше қажеттіліктері бар балалардың жалпы білім беру ұйымдарында да оқып, қоғамға бейімделуіне жағдай жасалуда. Ресми деректер бойынша 2024 жылы Қазақстанда мүгедектігі бар адамдар саны 737 450 болған.  

Инклюзивті кабинеттер ашу мәселесі де маңызды міндеттердің бірі.   Қазіргі таңда Қазақстанның көптеген мектептерінде инклюзивті кабинеттер жұмыс істеп, мүгедектігі бар балалар үшін арнайы қолайлы жағдайлар жасалған. Мұндай кабинеттерде оқушыларға қосымша көмек көрсетіліп, олар өздерінің жеке мүмкіндіктеріне қарай оқуға мүмкіндік алады. Бұл кабинеттер білім беру сапасын арттыруға және ерекше қажеттіліктері бар балалардың толыққанды білім алуына жол ашады.

Сонымен қатар, мүгедектерді әлеуметтік қолдау бойынша Қазақстанда кешенді шаралар қабылданған. Мүгедектігі бар азаматтарды әлеуметтік қорғау жүйесі елде көп жылдан бері жұмыс істеп келеді. Мүгедектерге мемлекеттік жәрдемақылар мен зейнетақылар, оңалту бағдарламалары мен психологиялық көмек көрсету қызметтері ұсынылады. Сонымен қатар, ерекше қажеттіліктері бар азаматтардың денсаулығын жақсарту және өмір сапасын арттыру үшін медициналық оңалту қызметтері бар. Бұл қызметтер мүгедектігі бар адамдарға физикалық және психологиялық тұрғыдан көмек көрсетіп, қоғамда өз орнын табуға көмектеседі.

Қазақстанда мүгедектерге арналған медициналық қызметтер де маңызды рөл атқарады. Мысалы, республиканың бірнеше өңірлерінде мүгедектерге арналған оңалту орталықтары жұмыс істейді, бұл орталықтар физикалық оңалту мен психологиялық кеңес беру қызметтерін ұсынады. Сонымен қатар, мүгедектердің медициналық көмек алуын жеңілдету мақсатында қашықтан медициналық консультациялар, оңалту жабдықтары мен протездер сатып алу үшін мемлекеттен қолдау көрсетіледі.

Қазақстанның мемлекеттік органдары мүгедектерді еңбекке орналастыру үшін арнайы бағдарламалар қабылдады. Бұл бағдарламалар арқылы мүгедектер үшін жұмыс орындары ашылып, еңбек нарығына белсене қатысу мүмкіндіктері беріледі. Сонымен қатар, кәсіпкерлікті дамыту мақсатында мүгедектігі бар азаматтар үшін арнайы гранттар мен жеңілдіктер қарастырылған. Мысалы, жеке кәсіпкерлікпен айналысу үшін мүгедектерге жеңілдетілген несиелер мен мемлекеттік қолдау көрсетіледі.

Мүгедектерге арналған инфрақұрылым да жетілдірілуде. Елде көптеген қоғамдық орындар, көлік жүйесі мен әлеуметтік мекемелер арнайы пандустармен, көтергіш құрылғылармен жабдықталып, мүгедектердің қозғалуы үшін қолайлы жағдайлар жасалуда. Бұл бағыттағы жұмыстар әртүрлі деңгейде жүзеге асырылып, мүмкіндігі шектеулі азаматтардың өмірін жеңілдетуге бағытталған.

Мемлекет мүгедектігі бар азаматтарға қолдау көрсету шараларын тағы да кеңейтуді жоспарлап отыр. Мәселен, 2025 жылдың соңына дейін мүгедектерді жұмысқа орналастыру үшін қосымша 25 мың жұмыс орны ашылады деп күтілуде. Биылғы 1 мамырдағы жағдай бойынша жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің түрлі шараларымен 14,9 мыңнан астам мүгедектігі бар адам қамтылды. Бүгінде ерекше қажеттіліктері бар 108,9 мың адам еңбек етіп жатыр. 2023 жылы мемлекет «Мүгедектердің құқықтарын қорғау туралы» заңға өзгерістер енгізіп, мүгедектерді қоғам өмірінің барлық саласына қатыстыруға бағытталған жаңа бастамаларды қолға алғаны мәлім.

Өнеркәсіп және құрылыс министрлігінің 2024 жылғы есебі бойынша, жеңілдетілген ипотекалық қарыздар бойынша бастапқы жарнаның бір бөлігін жабу үшін мүмкіндігі шектеулі азаматтарға тұрғын үй сертификаттары берілді, олардың ең жоғарғы мөлшері жергілікті бюджет есебінен іске асырылатын 1,5 млн теңгені құрады. 1 және 2 топтағы мүгедектігі бар азаматтарға 474,8 млн теңгеден астам сомаға 423 сертификат және мүгедектігі бар балаларды тәрбиелеп отырған отбасыларға жалпы сомасы шамамен 344,1 млн теңгеге 305 сертификат берілді.    

Еңбек нарығында да инклюзивті даму маңызды. Қазақстанда ерекше қажеттіліктері бар азаматтарды жұмысқа орналастыруға арналған бағдарламалар іске қосылып, оларды жұмысқа орналастыру мүмкіндіктері артуда. Мемлекеттік және жеке секторларда мүгедектер үшін арнайы жұмыс орындары ашылып, еңбек нарығында тең мүмкіндіктер жасалуда. Сонымен қатар, кәсіпкерлікті дамытуға арналған арнайы бағдарламалар арқылы мүмкіндігі шектеулі азаматтар өздерінің жеке бизнесін ашуға да мүмкіндік алады. Мұның бәрі инклюзивті қоғам құрудың алғышарттары.

Инклюзивті қоғам құру тек мемлекеттік деңгейдегі бастамалармен шектелмейді. Бұл бағытта қоғамдық сана мен мәдениеттің өзгеруі маңызды рөл атқарады. Қоғамда әлеуметтік теңсіздікті жою үшін ғана емес, әр адамды өз мүмкіндіктеріне қарай дамытуға жағдай жасау қажет. Қоғамда кемсітушілік пен теңсіздікті жою үшін мемлекеттік деңгейде ғана емес, әрбір адамның ой-санасында өзгеріс болуы тиіс. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың: «Инклюзивті қоғам – бұл тек мүмкіндігі шектеулі адамдарға ғана емес, барлық азаматтарға тең мүмкіндік беретін қоғам», — деген пікірі осыны айғақтайды.

Қазақстанда жүргізіліп жатқан инклюзивті даму шаралары қоғамдағы әрбір азаматтың құқықтары мен мүмкіндіктерін теңестіруде үлкен рөл атқарады. Мемлекет осы бағытта көптеген өзгерістер енгізіп, қоғамды түгел қамтитын даму жолына түсті. Бұл жұмыстардың нәтижесінде елімізде әлеуметтік әділеттілік орнап, халықтың өмір сапасы арта түсері анық. Инклюзивті қоғам құру — бұл біздің ортақ міндетіміз, ол әрбір азаматқа әділетті қоғамда өмір сүру мүмкіндігін береді.

Инклюзивті даму саясаты тек әлеуметтік тепе-теңдікті қамтамасыз етіп қана қоймай, Қазақстанның болашағын жарқын етіп, халықаралық деңгейде өзінің әлеуетін толыққанды көрсетуге жол ашады. Қоғамдағы әрбір азаматтың өмір сапасын жақсартуға бағытталған бұл шаралар еліміздің тұрақты дамуына және барлық азаматтарының құқығын қорғауға бағытталған.

Фото: pixabay.com