Шығыс өңірдегі журналистерді даярлайтын басты ұстахана

Шығыстағы С.Аманжолов атындағы ШҚУ-да «Журналистика» мамандығының қазақ бөлімі ашылғанына биыл 23 жыл толды. Осы уақыт аралығында білім ордасы өңірдегі журналист мамандардың басты ұстаханасына айналды.

Аманжолов журналистері

Оқу орнының Қазақ тілі және әдебиеті кафедрасы қазақ тілді журналист мамандарды 2001 жылдан бастап даярлап келеді. Қаламы қарымды көптеген тілшілердің қолына өмірлік жолдама беріп үлгерді. Сол түлектер қалалық, облыстық, республикалық БАҚ-тың түрлі саласында абыроймен қызмет етіп жүр. Олар мамандықтың мақтанышына айналып, «Аманжолов журналистері» деген бренд қалыптасты.

Мамандықтың ашылуына қолдау көрсеткен облыстық «Дидар» газеті ұжымының әсіресе, Жұмәділ Әділбаев, Айтмұханбет Қасымов, Уәлихан Тоқпатаев, Ғафура Сәрсенбайқызы, Әлібек Қаңтарбаев, марқұм Ғалым Байбатыров сынды белгілі журналистердің еңбегі зор.

"Бесеудің" хаты

Қазақ бөлімінің ашылуының өзі - бір тарихи оқиға. «Бесеудің хатынан» бастау алған бұл оқиға өңірдегі журналистердің қолдауымен жалғасқан. Мұндағы «бесеу» дегеніміз Айнұр Омар, Серік Әбілхан, Дәурен Аллабергенұлы, Гүлжан Мұратханова, Анар Қасенова. Олар - мамандықтың алғашқы түлектері.

- Біз оқуға келгенде қазақ тобы болмаған. Орыс тобына қабылдандық. Себеп – қазақ тілінде дәріс беретін мұғалімдер жоқ және студенттер жиналмайды. Оқуымызды осылай бастадық.  Орыс тілінде жауап беріп, орысша шығармаларды талдау керек болды. Қазақ мектебін бітіріп келген бала бірден орысша сайрап кетпейтіні белгілі. Балада осыдан кейін комплекс пайда болуы мүмкін. Білген нәрсеңді өз тіліңде айта алмау – бұл қорлық қой. Осындай жағдайлардан кейін ректордың атына хат жаздық. Оны «бесеудің хаты» деп атап кеткен. Өйткені қазақ мектебін бітіріп келген бес бала едік, - дейді қазақ бөлімінің алғашқы түлектерінің бірі, белгілі тележурналист Айнұр Омар.

Бұл хат ректордың қолына түсіп, бірден қазақ бөлімі ашылған. Бес студент сонда ауыстырылып, оқуын жалғастырады.

Мамандық ашылған соң студенттерге дәрісті Жұмәділ Әділбаев, Уәлихан Тоқпатаев, Айтмұхамбет Қасымов, Ғалым Байбатыров сынды журналистер оқыды.

Облыстық «Дидар» газетінің бас редакторы болған ардагер журналист Уәлихан Тоқпатаев сол кездегі естеліктерімен бөлісті:

- Әлі есімде, 2002 жылдың жазында филология факультетінің оқытушысы Сләмбек Оразалин, Ғалым Байбатыров және мен алғаш рет мектеп түлектерін ауызша және жазбаша емтиханнан өткізген едік. Жақсылап іріктеп, 7-8 жас түлекті қабылдадық. Содан бері 20 жылдан астам уақыт өтті. Ол кездері мен Қанипа Бітібаеваның қолқа салуымен Жамбыл атындағы мектеп-интернатында «Журналистика» курсын ашып, жазуға икемі бар балаларға дәріс оқып жүрген болатынмын. Бұл мектепте әдебиетті тереңдетіп оқытатын. Бұдан кейін жаңадан ашылған журналистика бөлімінде өзіміз қабылдаған студенттерге дәріс оқи бастадық. Жаңадан ашылған соң оқу-әдістемелік құралдар жоқтың қасы. Заман да, журналистика саласының жүйесі де өзгеріп кетті. Біз кеңестік заманда оқыдық қой. Мен өзім оқыған бұрынғы ҚазМУ, қазіргі Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіне хабарласып, жаңа оқу-әдістемелік құралдарды сол жақтан алғызған болатынмын.

 Теориялық білім тәжірибемен ұштастырылған

Журналистика мамандығының өз ерекшелігіне байланысты теориялық білімді тәжірибемен ұштастырудың маңызы зор.  Осы мақсатта 2006 жылдан бастап, «Жас журналист» үйірмесі құрылды.  Бұл үйірме болашақ журналист мамандарды баспасөз, радио, теледидар, интернет сияқты бұқаралық ақпарат құралдарының салаларында тәжірибелік жұмыстармен айналысуға, ғылым, поэзия бағытында жастардың бойында бар шығармашылық дарынын дамытуға негіз болуды мақсат етеді. Болашақ журналистер университет қабырғасынан бастап өзіне қызықты саланы зерттеуге талпынып, аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, өзінің әлеуетті аудиториясымен танып біледі.

Баспасөз бағытында болашақ журналистер мәтін жазуды «Жас журналист» қабырға газетін шығарудан бастап, түрлі ақпарат өнімінің мәтінін жазуға үйренеді. Үздік жазылған материалдар «Жас жігер», «Дидар», «Алдаспан», «Менің өлкем» басылымдарына жариялауға жіберіледі

Сондай-ақ газет дизайнын макеттеу, безендіру сырларын үйрене отырып,  «Жастар» атты ақпараттық-танымдық журналының жарнамалық 1 саны жарық көрді.  Журнал ісін жүргізу, студенттердің өздерін тағы да тәжірибе жүзінде сынап көруіне мұрындық болды. Тіпті, журналистиканы тәмамдап, бірақ газет беттеуші, монтажер-оператор мамандығын таңдап кеткен түлектер де бар. Бір салада қызмет етсе де мұндай мамандықтардың бағыты да, оқуы да бөлек. Демек, бұл – «журналистика» мамандығы студенттерінің терең, жан-жақты білім алатындарының дәлелі.

- Журналист жан-жақты болуы шарт десек те, нақты бір саланы жіті меңгерсе артық болмас. Маған тележурналистика саласы қызық. Ал менің топтастарымның арасында спорт саласын, медициналық журналистиканы таңдағандар бар. Олар осы бастан сол саланың мамандарымен кездесіп, әртүрлі мақалалар дайындап жүр, - дейді 3-курс студенті Амина Бақытбекова.

Үйірменің баспасөз бағытының басты жетістігі – ақпараттық-танымдық бағыттағы «Жас жігер» айлық газеті. Негізгі авторлары жастар болғандықтан,  «Жас жігер» деп аталған.  Газеттің көлемі шағын А4 форматында түрлі-түсті болып жарық көруде. Онда: «Сөнбес сәуле», «Сұхбат», «Тамшыдан толқынға», «Айтарым бар», «Руханият», «Пайдалы кеңестер», «Суреттер сөйлейді» деген тұрақты айдарларда студенттер журналистиканың ақпарат берудегі өнімді жанрлардың мәтін жазып үйренуде. Газет дизайнына қатысты кәсіби бағдарламалар мен фотоаппараттың тілін меңгеруде. Әр студент өзін журналист, редактор ретінде сынап көруде. 

- Қай мамандық болмасын, ашылған соң мемлекеттік стандартқа сай жұмыс істейді ғой. Профессорлық-оқытушылық құрам мамандыққа байланысты шығармашылық тұрғыда да жұмыс істеуге тиісті деп ойлаймын. Сол ізденістердің нәтижесінде 2014 жылы «Жас жігер» газетін шығара бастадық.  Газет Сәрсен Аманжоловтың 110 жылдығына орай шыққан болатын. Сол кезге келтіріп шығардық арнайы. «Жас жігер» газетінің негізгі мақсаты – болашақ журналистердің әртүрлі жанрда қалам тербеуіне мүмкіндік жасау. Газет бетінен өз мақаласын көру журналистерді нақты жұмыс істеуге ынталандырады, - дейді журналистика мамандығының оқытушысы Гүлмира Бекбосынова.

2007 жылы №9 оқу ғимаратында «Журналистика» мамандығында оқитын студенттер үшін телерадио зертхана ашылды. Онда студенттер түрлі радиохабарларын эфирге шығарып, телехабарлар түсіреді. Зертханадағы радиодан студенттердің қалауы бойынша аптасына бір рет «Жаңалықтар топтамасы», «Поэзия әлемі», «Ақ тілек» құттықтау-сазды бағдарламасы, «Жас дарын», «Ұлылар ұлағаты» сияқты авторлық бағдарламалар шығарылды.

Сондай-ақ үйірменің теледидар бағытында «Сіз білесіз бе?» теле ток-думанын шығару жоспарланған. Бұл ток-думан болашақ мамандардың практик журналистердің тәжірибелерінен сабақ алуына себепші болып отыр. Бұған қоса студенттер факультет өміріндегі түрлі мәдени іс-шараларды түсіріп, монтаждау үрдісін меңгеруде.

Одан бөлек ғылыми-танымдық, ағартушылық бағыттағы «Селт еткізер» атты авторлық бағдарламасы шығарылды. Бағдарламаға елімізге белгілі, айтары, көрген, білгені  бар, берер тәрбиесі мол аға буын өкілдері, мамандар, әр түрлі сала қызметкерлері мен жастар келіп қатысып жатады.  

Профессор-оқытушылық құрамның еңбегінің бағасын республикалық  пән сайысының нәтижелерінен көруге болады. Мәселен, мамандық студенттері республикалық пән олимпиадасында әр жылдары жүлделі 1, 2, 3 орын, Үздік жазба, Үздік теориялық білімнің иегері, Үздік сюжет, Үздік газет дизайны номинацияларын иеленіп келеді.

- Университетте «Журналистика» мамандығының қазақ бөлімі ашылғаннан кейін екінші түлектерден бастап сабақ беріп келемін. Осы жылдар аралығында бірқатар шәкірттерімізге жолдама беріп үлгердік. Соның ішінде республикалық деңгейде танымал болып жүрген Айнұр Омарова, Ержан Жаубай, Азат Смагулов, Назерке Ахметова, Серік Әбілханов сияқты журналистерді ерекше атап өткім келеді. Біз төртінші рет ұйымдастырылғаннан бастап республикалық пәндік олимпиадаға қатысып жүрміз. Осы олимпиадаларда біз Ұлттық университеттерден кейін жүлделі орындарды алдық, түрлі номиацияларға ие болдық. Соның ішінде теориялық білім жағынан ең жоғарғы нәтижені  көрсеткен студенттеріміз болды, - дейді оқытушы Әсел Берікболова.

Студенттерге сапалы бiлiм берумен қоса, ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысу да қарастырылған. Ғылыми жұмыстар факультет және университет, республикалық деңгейде орындалады. Ізденушілер ғылыми-практикалық конференциялардың өтуiне белсендi араласып отырады. Үздік жұмыстар конференция жинақтарында басылып, республикалық сайыстарға жолдама алып жүр.

«Жас журналист» үйірмесінің жоспарына сай, театрландырылған сахна қойылымдары қойылуда. Студенттер сан алуан образдарды шеберлікпен сомдап, театр қойылымын даярлаудағы сценарий, режиссура, декорация, актерлік шеберліктің негізін меңгеруге қол жеткізуде. Мамандық студенттері ең алғаш 2008 жылы Жамбыл театрында марқұм Рүстем Есдәулеттің қолдауымен «Алаш» қозғалысының 90 жылдығына орай, С. Торайғыровтың «Қамар сұлу» трагедиясын қоюдан бастаған болатын. Бұл дәстүр бүгінгі күнге дейін жалғасын тауып келеді.

- Осы бағыттың тағы бір жетістігі - танымал публицистердің әдеби-сазды шығармашылық кештерін облыс көлемінде өткізу. Мәселен, 2013 ж бастап Фариза Оңғарсынова, Қалиқан Ысқақов, Әлібек Қаңтарбаев, Дидахмет Әшімханов, Айтұхамбет Қасымов сынды публицистердің шығармашылық кештері үйірме мүшелерінің күшімен  жоғары деңгейде өтті. Сондай-ақ, жас ақындардың таңдалған туындыларына бейне баяндар түсіру қолға алынып отыр. С. Аманжоловтың шығармашылығынан сыр шертетін «Сегіз қырлы, бір сырлы» атты бейнеролик те үйірме мүшелерінің ізденісінен туған, - дейді студенттердің шығармашылық бастамаларына қолдау көрсетіп жүрген Әсел Беріболова.

Поэзия бағыты бойынша түрлі тақырыптағы қалалық және Шабыт республикалық ақындардың жыр мүшәйрасына, түрлі деңгейдегі жыр додаларына қатысады жыр жинақтарында үйірме мүшелерінің өлеңдері басылып шықты. Талантты жас дарындар Республика жұртшылығына танылып, түрлі деңгейдегі марапттарға ие болды.

- Ғаламтор мүмкіндігі тұтынушыға бір сайттан мәтін оқып, видео көріп, аудиосын тыңдап, суреттері арқылы ақпарат алумен қатар, оны әрі қарай дамытуға да мүмкіндік беріп отыр. Бұл жаңа медиа технологияның мүмкіндігінен біз де құр алақан емеспіз. 2011 жылдың мамыр айында Zhaszhurnalist.wordpress.com патформасында үйірменің ұжымдық блогы құрылды. Осылайша болашақ журналистер азаматтық журналистиканың дамуына өз үлестерін қосуда. Түрлі тақырыпта фотосессия ұйымдастыру да фотожурналистиканы меңгеруге негіз болып отыр. Бұл фотоаппаратпен жұмыс, бақылау әдісін, фотомонтаж бағдарламасын меңгеруге септігін тигізеді.  «Киелі Алтай» фотоблогтурына мамандық студенттері де ат салысты, - дейді Гүлмира Бекбосынова.

2018 жылы университет ректоры Төлеген Мұхтар Әділбекұлының қолдауымен «Алтай жастары» атты оқыту телерадио кешені ашылды. Студия заманауи үлгідегі техникалық құрал-жабдықтармен жабдықталған. Аталған студияда қала, облыс, республика көлемінде танымал тұлғалар, қоғам, мәдениет қайраткерлері, журналистер, ғалымдармен «Ашық сұқбат», «арнайы репортаж» хабарлары  жүргізіледі. Мамандықтың ютуб каналында бұл сұхбаттар шартарапқа таралып жатыр.

- Профессор-оқытушылық құрам өз шәкірттерін мәтін жазу, дыбыс жазу, экран тілінің элементтерімен жұмыс жүргізуге, әр затты қолмен ұстап, көзбен көре отырып жұмыс жүргізуге тәрбиелеп қана қоймай, облыстық «Дидар»  газеті, «Алтай» телеарнасы, «Егемен Қазақстан» республикалық газеті, әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің, Евний Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің «Журналистика» факультетімен, Алматы қаласындағы «MediaNet» халықаралық журналистика орталығы, журналистердің сөз бостандығын қорғаудағы «Әділ сөз» қоғамдық қорымен, «Minber» журналистерді қолдау қорымен, Фотоөнер қоғамының Шығыстағы филиалы «Шығыс фотоөнерімен» шығармашылық байланысты ұстанады. Алыс, жақын шетелдерден келген Эрик Фридман, Киприс Можейко сынды профессорлардың тағылымды дәрістерін алуда, - дейді Әсел Беріболова.

Табыстың кілті – білімде

Мамандықтың түлектері өңірдің журналистика және басқа да салаларында, оның ішінде басшылық лауазымдарда өздерінің айрықша кәсіби қабілеттерін көрсетіп, жоғары нәтижелерге қол жеткізіп жүр. Жалпы журналистика мамандығының студенттері басқа мамандықтармен салыстырғанда қызметке ерте тұрып, қоғамдық жұмыстарға да ерте араласа бастайды. Өйткені олардың теориялық білімі тәжірибемен, шығармашылықпен ұдайы ұштасып отыруға тиіс.

- Сәрсен Аманжолов университетінің «Журналистика» мамандығынан түлеп ұшқалы он жылдан астам уақыт болыпты. Альматерді сағынамыз. Он жыл бұрынғы сәттерді еске түсірсем, студенттік кездің бәр ләззатын сезіне алмай кеткен секілдіміз. Бірінші курстан бастап қызметке араласып кеттік: бірі телеарнада, бірі радиода, бірі радиода. Ал мұндай мүмкіндікті бізге берген университеттегі мұғалімдеріміз ғой. Осы екінші аналарымызға алғысымыз шексіз. Бірінші курсты аяқтағаннан кейін «КТВ-5» телеарнасында жұмысым басталды, осылай телеарнада алғашқы қадамдарымды жасадым. Одан кейін облыстық телеранада таңғы және кешкі хабарларды жүргіздім. 2016 жылдан бері Қазспорт телеарнасында редактор болдым, қазір арнайы жобалар редакторымын. Түрлі елдер барып, халықаралық бәсекелерден, олимпиадалардан, әлем чемпионаттарынан хабар тараттым. ШҚУ-дан алған білімімді іс жүзінде қолдана алдым деп мақтанышпен айтамын, - дейді «Журналистика» мамандығының түлегі Азат Смагулов.

Түлектер өзі дәріс беріп жүр

Айта берсек, түрлі БАҚ-тарда табысты жұмыс істеп жүрген түлектердің қатары қалың. Сондай-ақ өзі оқыған білім ордасында дәріс оқып, жас та болса шәкірт тәрбиелеп жүргендер де бар.

Осындай түлектердің бірі - облыстық «Менің өлкем» газетінің бас редакторы Талғатжан Мұхамадиев. Ол біраз жыл «Журналистика» мамандығының студенттеріне дәріс оқып, ұстаздықпен айналысқан болатын. Қазір ол қалалық кітапханадан өзінің «Жас тілші» деп аталатын үйірмесін ашып, болашақта осы мамандықты таңдауға ниет танытқан оқушыларға бағыт-бағдар береді.

- «Жас тілші» үйірмесі Өскемендегі Оралхан Бөкей атындағы кітапханада екі жыл бұрын ашылды. Үйірмеге келгендерге мақала жазуды, ақпаратпен жұмыс істеуді, камера алдында сөйлеуді үйретеміз. Газет, радио, телеарна, сайт пен баспасөз қызметінің жұмысымен таныстырамыз. Тек теория жүзінде емес, практика ретінде редакцияларға апарып, көзбен көрсетіп, қолмен ұстатып дегендей, жұмыс барысын көрсетеміз. Адаммен тіл табыса білу, көпшілік алдында сөз сөйлей алу тұрғысынан да білгенімізді үйретеміз. Одан кейін облыстағы айтары бар, тәжірибелі журналистермен кездесу өткізіп тұрамыз. Мысалы, өткен жылы «Қазақстан» ұлттық арнасының облыстағы меншікті тілшісі Олжас Керейханмен, «Егемен Қазақстан» газетінің меншікті тілшісі Мерей Қайнарұлымен, «Хабар-24» арнасының меншікті тілшісі Анель Есенбердинамен, «Алтай» телеарнасының директоры Берік Көшербаймен, Д.Серікбаев атындағы ШҚТУ-дың баспасөз қызметінің жетекшісі Қарлығаш Қанатқызымен кездесулер өткізілді. Үйірме тегін. 9-11 сынып оқушылары, студенттер жазыла алады. Қазіргі студенттер газетке мақала жазудан гөрі, видеоконтент жасауға қызығады. Бірақ бәрі солай деуге келмес. Кітап оқуға қызығып, қаламымен көлемді дүниелер тудыруға ниетті жастар да бар, - дейді Талғатжан Мұхамадиев.

Фото: университет архивінен