Мұқағали жырлары неге өміршең?!

«Хантәңiрi» деп жырлап, поэзия әлемінiң Хантәңіріне айналып кеткен ақынның әлемi – құдды бiр жанартау жарылып, алай-дүлей бұрқасын боранның шайқатқанындай, кейде маусымның мамыражай мезгiлiндегi аңқыған жұпардай реңге құбылып, iңiр қараңғысындағы алқызыл шапақ түске боялады. Алатаудың бауырында тұрып, бұлтты аспанға, сарғайған жерге, гулеген желге, үнсіз мүлгіген тауларға ұзақ қарасаң, ақын өлеңдерінiң рухын сезiнесiң.

Meн сені сүйгем,

Жаныммен сүйгем, Жарық Күн!

Жатсам да сүйем тұңғиығында тамұқтың.

Ақ сәулең сенің аймалап мені,

Жарық Күн,

Тұрған да болар үстінде мынау табыттың.

Ақырет күні адам баласынан жастық шағы үшін бөлек есеп алынады деген түсінік бар. Әгәрәки рас болса, сол сыннан сүрінбей өтетін ақынның бірі - Мұқағали Сүлейменұлы Мақатаев. Қалай дегенмен де ол шәкірттік дәуірді басынан өткермей-ақ, еліктемей, солықтамай іштей түлеп келіп өлең аламанына бірден түре тиіскендей көрінеді. Асау ат та қажырлы адамның қолынан, көзінен, тақымынан сескенеді. Сол тәрізді адуын өнерді ұстап тұру үшін қайсар мінез, берік иман, бет қаратпас айбын керек. Әйтпесе сөзің өтпеген, қолың жетпеген арман адамды жеп қояды. Мұқағали шайыр ғайып-жалған құрдымына шым батқан өткен дәуірлердің жоқшысы. Оның өлеңдерін оқығанда кетілген қорған қабырғалары, қап-қара ыс басқан кәрі үңгірлер баяғы жасан қалпына келіп, жермен-жексен болған сәукелі мұнаралар қайта бой түзеп, сән салтанат құрғандай көрінеді. Қыналы моласымен құмайтты даласы қайта түлеп, Маңғыстаудай Отаны үшін шыбын жанын садаға қылған баhадүрлер, Алатаудай асқақ рухты аруақты ерлер, жуан қоныш батырлар көрлерін қопарып, тары лақатты қақырата сөгіп, қайта сапқа тұрғандай болады. Бейне бір бағзы мен бүгіннің арасында жүргендей, шаңқай түсте ымыртқа кіргендей, қырғын-дулы ортадан қорымға тап болғандай бейдауа күйге түсесің. Қаншама ілік іздеп, сынап қарасаңыз да саңылау таптырмас шебер жымдасу, тылсым жарасу, жұмбақ қауышу.

Құран мен Сүннеттен қапысыз сусындап, арғы-бергі әдеби дүниелерді Мағұрып пен Машырықтың бай мұраларын адақтап шыққан сұңғыла ақын өмiршең поэзияның жарқын үлгiсiн көрсетті.

Мұқағали ақын лирикаға эпикалық-фон бере жырлаудың шебері. Ол тұла бойыңды түгел баурайтын философиялық сурет салуға жеткен суреткер. Оның шығармашылығы сөздің ұғымдық, символдық, мифтік-магиялық, саздық-гармониялық шоғырын іздеп тауып, жұтындыра пайдаланады. Ол қолдана-қолдана жауыр болған теңеулерге жоламайды.

Ал, нағыз ақындық шабыттың хошынан туған «Аққулар ұйықтағанда», Моцарт «Жан азасы» поэмаларының жөні тіптен бөлек. Осы поэмалардағы мейлінше оралымды, мейлінше шалымды, балы мен зәрі, сұңғыла ойы мен сырбаз мінезі қатар өріліп отыратын, теңдік бермей тайпалып, шығандап кеткен аяқ-алысқа Абайдың өзі сүйсіне қарағандай-ау!

Азамат Серікұлы