Қазақстандағы адам құқықтары жөніндегі уәкіл мен Ұлттық алдын алу тетігі (ҰАТ) қатысушылары жаппай тәртіпсіздіктерден кейін Алматы қаласының уақытша ұстау изоляторды аралап көрді.
Уәкілдіктің Facebook парақшасында мынандай хабар таратты:
2022 жылғы 13 қаңтарда ҚР Адам құқықтары жөніндегі Уәкілі Эльвира Әзімова және Ұлттық алдын алу тетігі мен ұлттық қоғамдық сенім кеңесі қатысушылары жаппай тәртіпсіздіктерден кейін ұсталған азаматтардың жағдайын білу үшін Алматы қаласының уақытша ұстау изоляторларында болды.
ҚР Адам құқықтары жөніндегі Уәкіл Э.Әзімова және азаматтық қоғам өкілдері: Ұлттық алдын алу тетігі Үйлестіру кеңесінің және ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің мүшесі Ж.Тұрмағамбетова, ҚР Президенті жанындағы ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің мүшесі Т.Қайсар ЛА - 155/18 тергеу изоляторында (ол Алматы қаласы комендантының бұйрығына сәйкес уақытша ұстау изоляторына берілді) және Алматы полиция департаментінің әкімшілік қамауға алынған адамдарға арналған арнайы қабылдағышында болды. Қатыгездік көрсету, медициналық көмек көрсетпеу, сондай-ақ адвокаттардың 2022 жылғы 6-14 қаңтар аралығында ұсталған және аталған мекемелерге жеткізілген азаматтарға қолжетімділігінен бас тарту туралы хабарламаларға тәуелсіз тексеру жүргізілді.
Тергеу изоляторында болған кезде 2022 жылғы 9-10 қаңтар аралығында Алматыға келген 70 азамат болған. Оларға тағылған айыптарға және қылмыстық тергеу жүргізуге байланысты 2 айға дейін қамауға алуға санкция берілді. 5 азаматқа ҚР Қылмыстық кодексінің 272 – бабы (ҚР ҚК) бойынша, 1 азаматқа – ҚР ҚК 287 – бабы бойынша, 1 азаматқа-ҚК 291-бабы бойынша, қалған барлық азаматтарға (63 адамға) ҚР ҚК 188-бабы (Ұрлық) бойынша айып тағылды. Тұтқындалған азаматтардың үшеуі-шетел азаматтары (РФ, ТР, ТР), қалғандары – ҚР азаматтары. Тергеу нәтижелерін ескере отырып, ұсталғандарды қамаудан босатудың динамикасы байқалады. Осыған ұқсас жағдай Алматы қаласының УҰИ тобы барған екінші мекемеде де орын алған. 2022 жылғы 8-9 қаңтар аралығында прокуратура қызметкерлері тексеру жүргізу кезеңінде болған 187 азамат жеткізілді.
Ағымдағы жылғы 13 қаңтардағы жағдай бойынша жүргізілген тергеулердің нәтижелері бойынша және прокурордың қаулысы негізінде: тергеу изоляторынан - 53 азамат босатылды, олардың ішінде атыс жарақатын алған 4 азамат болды (оларға дереу медициналық көмек көрсетілді, босатылғаннан кейін олар одан әрі стационарлық емдеуден бас тартып, үй жағдайында емделуге тілек білдірді). 2022 жылғы 10-11 қаңтарда Алматы қаласының уақытша ұстау изоляторынан 37 азамат босатылды. Ұсталғандар бойынша одан арғы деректер Алматы қаласы прокуратурасының қызметкерлері жүргізетін процестік әрекеттердің аяқталу нәтижелері ескеріле отырып нақтыланатын болады.
Аралау қорытындысы бойынша, ағымдағы жылы 10 қаңтарында барлық азаматтар медициналық бөлім мамандарының медициналық тексеруінен өткендігі анықталды. Ағымдағы жылғы 11 қаңтарда тергеу изоляторында медициналық тексеруді №7 Қалалық клиникалық аурухананың азаматтық дәрігерлері жүргізді. Тағайындалған емдеу мекемелердің медицина қызметкерлерінің бақылауымен жүзеге асырылады. Сондай-ақ, аталған мекемелерге жеткізілетін азаматтарды тұрақты ПТР-тестілеу жүргізіледі. Медицина қызметкерлерінің ақпараты бойынша, барлық қажетті дәрілік препараттар мен медициналық жабдықтар жеткілікті мөлшерде бар.
Мекемелердің өзінде адвокаттарға қол жеткізуге төтенше жағдай талаптарын ескере отырып рұқсат етіледі. Кездесу барысында ұсталған екі адам адвокаттардың берілмегені туралы хабарлады. Бұл фактілер прокурорға тексеру үшін хабарланды. Топ тергеу изоляторына барған кезде тек екі адвокат клиентпен кездесулер өткізді. Алматы қаласы Адвокаттар алқасының ақпараты бойынша, қазіргі уақытта 12 адвокат осы күндері Алматы қаласында ұсталған азаматтардың мүдделерін білдіреді. Адвокаттармен және туыстарымен онлайн-кездесулер жүйесі штаттық режимде жұмыс істейтіні, сондай-ақ сот отырыстары өткізілетіні анықталды.
Өзінің қорғауындағы адамдарға қолжетімділікті шектеу фактілері орын алған жағдайда адвокаттар Алматы қаласының прокуратурасына хабарлауы тиіс. Сондай-ақ жақын адамдардан беруге рұқсат етіледі.
Тергеу изоляторында тұтқындалған азаматтармен әңгімелесу барысында екі адамды қамауға алу туралы ақпарат жақын адамдарға жеткізілмегені анықталды. Бір шетелдікті ұстауға қатысты ақпарат азаматтық мемлекеттің консулдығына (ТР) жеткізілген жоқ. Бұл фактілер бұзушылықты жою үшін дереу арнайы прокурорға хабарланды. Алматы қаласының УҰИ-да екі азамат кездесу барысында өзінің ұсталғаны туралы туыстарына хабарлаудан үзілді-кесілді бас тартты. Келулердің қорытындысы бойынша уәкілдер мен қоғам белсенділері Алматы қаласының прокуратурасына бас бостандығынан айыру түріндегі қылмыстық жазалау шараларына бастамашылық етуді азайту және күдіктілердің жеке басын және келтірілген залалды ескере отырып, балама шараларды қолдану мүмкіндігін қарау туралы ұсыныс айтты. Сондай-ақ, адам құқықтарының сақталуын және халық үшін қабылданатын шаралардың заңдылығын сақтау туралы дұрыс және объективті ақпаратты қамтамасыз ету мақсатында жаппай тәртіпсіздіктер нәтижесінде азаматтардың қамауында болу кезеңіне қоғамдық мониторингтің тұрақты қолжетімділігін қамтамасыз ету туралы ұсыным.
Қосымша: Алматы қаласы бойынша анықтамалар мен хабарламалар үшін баланыс нөмерлері:
ЛА-155/18 Тергеу изоляторы: 8 (7272) 9002206
Алматы қаласының УҰИ: 8 (7272) 544342
Алматы қаласының ҚАЖД: 8 (7272) 901326
Алматы қаласының ДП: 8 (7272)544042
Алматы қаласының прокуратурасы: 8 (7272) 650303
ҚР Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталық: 8 (7172) 740169; 740542.
