Қазақ тілін реформалау әліпби өзгерту ғана емес

Қазақ тілін реформалау мен насихаттау, оны қолданысқа енгізу  оқу орындары мен қоғамдық орындары болсын, жұмыс мекемелері, мектептерде, өмір сүру салтымызға енуі тиіс. Тіл саясатының жазылмаған заңы сол. Себебі, біз сияқты бірнесе этнос өкілдері тұратын елде және кеше ғана бодандықта болған, орыстандыру саясатын басынан өткізген елде мұндай мәселелерге қоғамдық даму тұрғысынан келу өте маңызды.

«Тәрбие – тал бесіктен» десек, тіл саясаты, мемлекеттік тілді дамыту, қолдау мәселесі мектептен басталады. Әрине, әр адамның отбасында қай тілде сөйлеуі де маңызды фактор. Дегенмен, қазіргі уақытта өз ана тілін білмейтін немесе толыққанды меңгермеген, өсйлеуге ұялатын адамдардың бар екенін ескермей бомлайды. Сондықтан, тіл саясатына қатысты қарым-қатынас мәселесімен айналыспай болмайды. Әрине, бір уақыттарда Алматы қаласында жалғыз ғана қазақ мектебі жұмыс істеген уақыттар болған. Қазір, еліміз бойынша қазақ мектептерінің саны орыс мектептері мен аралас мектептерден әлдеқайда көп. Дегенмен, ұлттық республика құрамыз деп талпынып жатқан елде мұндай көрсеткішке тоқмейілсіп қарап отыруға болмайды. Мемлекеттік тілді қоғамдық негізде дамыту дегеніміз қоғам өкілдері шығу тегіне, ұлтына қарамай қазақ тілін дамытуға қызығушылық танытатын деңгейге жету деген сөз.

Сонымен, өткен жылғы есеп бойынша елімізде оқу жылы бойынша 3,7 миллион баланы қамтитын 7637 мектеп жұмыс істеген. Оның ішінде 3738 қазақ тілді, 1121 орыс тілді мектептер, ал, 2778 мектеп аралас мектеп. Бұл жерде тағы бір статистиканы көрсете кеткен маңызды сияқты. Себебі, қай мектептерге ерекше көңіл бөлінетінін де біле жүрген абзал. Бұл қазіргі уақытта қай мектептерге сұраныс көп екенін көрсетеді деуге болады. Пайыздық мөлшермен есептегенде жалпы қазақтілді мектеп – 49 пайыз, орыстілді мектеп – 15 пайыз, ал аралас мектептер - 36 пайызды құрайды, 261 мектепке күрделі жөндеу жасалған.

2022 жылы наурыз айында gрезидент Қасым-Жомарт Тоқаев Тіл білімі институтының директоры Анар Фазылжанованы қабылдаған болатын. Фзылжанова «институт үш негізгі бағыт бойынша жұмыс істейді. Бірінші бағыт – қазақ тілі тіл білімінің теориялық  аспектілерін дүниежүзілік тіл білімінің даму жағдайында қарастыру, зерттеу. Екіншісі-қазақ тілін цифрландыруға көшу, атап айтсақ, қазақ тілінің ұлттық корпусы деп аталатын электронды ақпараттық ресурсты құру. Үшінші бағыт – қазақ тілін реформалау»,- деп атап өтті.

Өткен жылғы статистика бойынша бір жылдың ішінде 697 мектеп іске қосылған. Оның бесеуі жаңа қазақтілді мектеп, аралас мектеп 731 мектеп, орыс мектептің 39-ы жабылған. Сонымен қатар екі тілде оқытатын мектептерге биыл басымдық беріліп отырғанын байқауға болады.

Қоғамдық сенім Ұлттық кеңесінің отырысында мемлекет басшысы мемлекеттік тілді реформалау туралы айтты. Сонымен қатар, латын әліпбиіне көшу ұлттық кеңесте талқыланды. Ол мәселеге асығыс жол берілмейтінін, жаға әліпбидің барлық аспектілерін мұқият тексеру оны жан-жақты талдау керектігі жайлы айтты.

Сондай-ақ, ол мәселеге ғылыми тұрғыдан қарап, жеңілдетуге болмайтынын, тілімізді жаңғыртқымыз келсе, ең алдымен оны реформалау керектігін айтып өтті.

Президент реформалар мен модернизация тек қазақ тіліне қатысты болатынын айтты.

«Біз қазіргі саяси жүйені реформалаудың маңызды қадамын жасаймыз. Саяси бастамалардың алғашқы топтамасын мемлекет нығайтты. Ұлт үшін мұндай тағдырлы мәселеде үгіт-насихат пен жеңілдік қабылданбайды»,- деді.

Қазақ тілін реформалау тек әліпбиді өзгертумен ғана шектелмеуі тиіс. Ол үшін жаңа терминдер мен тілді ғылым тіліне айналдырып, жаңа туындылар мен шығармаларды қазақ тіліне аударып, тілімізді дәріптеу мақсатында өскелең ұрпаққа анимациялық тіл үйрету бағдарламалары мен жобаларды дайындауымыз қажет.