Есенғали Раушановтың өлеңдері

Есенғали Раушанов 1957 жылы 5 қазанда Қарақалпақ АКСР-інде туған. 2021 жылы 16 сәуірде өмірден өтті. Өлеңдері орыс, литва, болгар, чех, украин, өзбек, қырғыз тілдеріне аударылған. Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының және Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының және Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты.

Malim Админ

  • 22.08.2024

2012 ЖЫЛЫ ҚАРҒА ЖАЗЫЛҒАН СОНЕТ

Көктем кешiктi

Көңiл жабырқау. Көктайғақ

Көше талдары көкке қол жайған көп бейбақ

Көп керек емес Алматыға да, маған да

Сәл ғана мейiрiм, аз ғана шуақ жетпейдi-ақ.

Шаршаңқы көңiл, шашыраған ой тарыдай,

Өтер ме екенбiз жылылыққа бiр жарымай.

Қадекең кеттi, Тұмағаң кеттi өткен жыл,

Түсiм болса екен осының бәрi, а, құдай.

Дүние жаңа едi, қалайша жылдам көнердi

Сен мұндай емес едiң ғой бұрын, Алматы

Сен мұнша суық емес едiң ғой, не болды?

Қош дейтiн кез де келедi-ау ертең фәниге

Қиналмай өлсем деп армандайсың, қор болмай

Қиналмай өлсем ...... (тап қазiр емес, әрине).

 

***

Менiң аңқау тәтемдi,

Менiң адал тәтемдi,

Менiң ауру тәтемдi

Алдап кеткен қара жүрек, келдiң бе?

Көрiнбесең болар едi сен мүлде,

Көп жұбаттым шыдашы деп мен оны,

Тез келер деп саған құлай сендiм де.

Күлгенiңдi, гүлдерiңдi сағынды ол,

Жайраң қағып жүргенiңдi сағынды ол.

Қашан ғана еридi деп сұрайтын,

Қаңтар байдың қатып-семген қары мол.

Жiбiмедi, ерiмедi сiрi қар

Кездi боран қара таппай ұрынар

Ешкiм сенi ақ тәтемдей күткен жоқ

Күтпейдi де. Бiлiп ал.

Сыбырлады ол ернiнiң ұшымен

Саған айтар сөзi бар-ды, түсiнем.

Сенi қашан келедi деп сарыла

Терезеге қарап жатты қысымен.

Соңғы күнi төңiрегiн жай барлап,

“Қашан?” дедi маған қарап қайран қап

...Келiп тұрсың түк бiлмеген болып сен

Бәрi бiткен кезде мiне, жайраңдап.

Мен сенi қарсы алмаймын, көктем.

 

БҰЛ ҮКIМЕТ БЕЛГIЛЕП БЕРГЕН МЕРЕКЕ

Қуан дейдi, тойла дейдi ол маған,

Жоқ сияқты түк қайғым.

Алматыңыз толған думан, толған ән,

Бұл не дырду – ұқпаймын.

Қуан дейдi, тойла дейдi жұртқа ұсап,

Күнә дейдi жырламау.

Менiң жаным қырық жамау, қырық пышақ,

Оны бiлер кiм бар-ау?!

Оңашаны ұнатам,

Дариғашыл дарақылау ғасырда.

Қазақстан емес шығар мына Отан,

Қазақ емес шығармын мен, расында.

Бiрге күлiп сендермен,

Ода жазсам қайтер едi олла деп.

Бұрылғым-ақ келгенмен,

Бiр қырсық бар, жiбермейдi сол нәлет.

Нәлет бiздiң жүрiске.

 

ОРЫНДАЛМАЙТЫН ТIЛЕК

Тоқтат, әже, қиссаңды осы маңда,

Керемет той бар деген тосын алда.

Жайық жаққа жаз келсiн, сүйiншi де,

Төлеген мен Жiбектi қосып ал да.

Жайды жағалбайлылар керегенi

Қонды сазға алты қаз төбедегi.

Сенiң балаң болмаймын өйте берсең,

Неге өледi Жiбектiң Төлегенi?

Дүрiлдесiн Жайықтың қырат-қыры,

Өледi деп айтпашы жылап түбi

Ең болмаса жалғыз түн көңiлдi өтсiн,

Жалғыз түнi, ой алла, бiр-ақ түнi.

 

***

Қалай тез өттi, зу еттi қалай ботам-ай

Кеп-кеше едi ғой бәрi де соның о, тоба-ай,

Ыңғайға бiрден құлай салатын боп барам,

Жылай салатын бол алдым тағы оп-оңай,

әжем секiлдi.

Жылай салам да жыртығым жаман бүтiндеп

Бүтiндемесем бүгiн өлердей күпiр боп

Ырым етемiн. Ырымым қырын кетедi

Қырын кетсе де сене беремiн шүкiр деп,

әжем секiлдi.

Байыз тапсамшы, шалабым бекер шайқамай,

Ескi дұғаны қайталай беремiн, қайталай.

Оқталып келiп тiрiлерге арнап айтпаққа

Өлгендерменен сөйлесiп кетем байқамай,

әжем секiлдi.

Бiлмеймiн, баста берместi неге сұрағам,

Жан-жағым түгел шытырман жолдар шұбаған.

Алысқа қарап отырам сосын күн салып

Келердей қайтып келмеске кеткен..... бiр адам ....

әжем секiлдi.

 

1974 ЖЫЛ, АЛМАТЫ

Абай даңғылымен,

Жуынып сәуiрдiң жаңбырымен

Келе жаттық жыр оқып жiгiт пен қыз

Таза едiк қой күнәдан, күдiктен бiз

Тұманбайды сүйемiз екеумiз де,

Екеумiз де үкiлi үмiттермiз.

Әсем әнi, қылығы неге тұрады?!

Ару едi ол, жолында өлетiн-ақ.

Көп ұзамай тұрмысқа шығып кеттi,

Тұманбайды аяппын мен ақымақ.

Аяғам жоқ өзiмдi, жырды аядым

О, не деген қатал ед, гүл баяным.

Бiр бәйбiше жүр бүгiн Алматыда,

Сыры кетпес сынса да сырлы аяғым.

Бар мiнiмен, бар сәуле, бар мұңымен

Жастық бiзден алыста қалды бiлем.

Гүл шоғы, тал бүрiмен,

Таза ауа, таң нұрымен.

Сәуiрдiң жаңбырымен

Жуынып баяғыдай

Сендер қыдырыңдар ендi Абай даңғылымен

Мен демаламын.

 

***

Қаш, қаш бала, қаш бала, қаш, қарағым,

Таста бәрiн.

Бұл пәләден есен-сау құтылудың

Ешкiм әлi тапқан жоқ басқа амалын.

Жалғыз көздi,

Жалмауыз басты,

Жез тырнақты,

Темiр тұяқты,

От тынысты,

Көк құрышты,

Дию тектес бiр нәнсоқ құж келедi.

Сен секiлдi балапан iздегенi,

Менi болса ерте ұстап алып кеттi

Қаракесек сол пәле мұз денелi.

 

Оның аты – Жалғыздық. Ол дегенiң –

Оман дария бойында шөлдегенiң

Өмiр бақи ол қуып, сен қашасың

Ең абзалы бiлмеген, көрмегенiң.

Алтын торға тап болып бiр керемет,

Суық үйге кiресiң мүлде бөлек,

Ештеңе жоқ, өлмейсiң, тек мен құсап

Өлеңшi боп кетесiң

(бiрақ ол кiмге керек?)

 

ИНТЕРВЬЮДЕН СОҢ

Несiн қазбаладың,

Өшкем де жоқ, жоқ және маздағаным,

Қателердi жасауға мен жасаған

Бiр кiсiнiң ғұмыры аз, қарағым.

Ақталам не деп бүгiн,

Бақа уайымым көп болды, бөлек мұңым.

Жаңсағым мен мiнiмдi түзетерге,

Мен бiлмеймiн қанша өмiр керектiгiн.

Сатпаған құстар ғана,

Әсiресе, бозторғай ұшқан дара.

Менiң ессiздiктерiмдi қайталауды

Тiлемеймiн дос түгiл дұшпанға да.

Көлден өтiп, көлденең шөлден өтiп,

Өлмегенмен өзiңдi өлмелi етiп,

Ел жадынан тезiрек ұмытылсаң,

Ешкiм бiлмес, танымас жерге кетiп.

Бiзде нендей алысқа самғар күш бар,

Бәрi өтпелi – арзу, ой, арман құштар.

Қалатыны түк те емес – бiр құлпытас,

Қонып ұшар қанаты талған құстар.

                                                               ***

Мiнеки, үт те зу ете қалды бөгелмей,

Алып шаһар тұр жасармай-дағы, көнермей

Аяулы күндер көп болушы едi бiр кезде

Аяқталмаған өлеңдей.

Ендi оралмайтын есiл кештердi көрмей қап,

Аяулы күндер көп әлi деймiн мен бейбақ.

Жаз жылдам өтiп барады бұ жыл, ол жайлы

Ойланғың-дағы, тiптi бiлгiң де келмейдi-ақ.

Тұрғынымыз бiз баяғы жасыл көшенiң,

Тыңдама жұрттың қағытпа, қаңқу, өсегiн

Өтiрiк.

Жала.

Ол мүмкiн емес! Сенбеңдер!

Жаз шынымен-ақ бiтедi бiр күн десе кiм.

Сыршыл бақтарды бекерден бекер мұңшыл ғып

Жаз бiтедi деп неге бiз ерте күрсiндiк.

Қыс жылдан жылға сұмдық суытып келедi

Ол солай, рас.

Өкiнiшке орай, бұл шындық.

ҚАЗАҚША ХАЙКУ

Жаңа жыл

Аралаймыз қар басқан бақшаны бiз

Көзiм алды ақ әлем, аппақ дүние,

Ал көңiлде баяғы сап-сары күз.

Қадыр түнi

Еске түсiп ескi жайт алаңдадым

Не тiлейдi екенсiң бұл түнi сен

Соны бiлiп өлсем ғой – бар арманым.

Қысқы кеш

Тұр биыл аязды боп ақпан ұдай

Бағана тауда көрген жаралы құс

Өлiп қалған жоқ па екен, сақта құдай.

Кафе. Айырылысу

Жоқ, бiрiншi сен кеткiн. Мен отырам

Бiраздан соң жаныма Жаз келедi

Жаздың жүзi, бiрақ та неге тұман?!

Көктемде...

Көктем масаң бiр мәз боп, бiр өкiрдi,

Менiң анам қайтқан жыл дәл осындай

Арсыз желдер түнiмен үретiн-дi.

Байланысты жаналықтар

Оқырманы көп ақын – Мұқағали Мақатаев

12.09.2024

Жыр құлагері – Ілияс Жансүгіров

09.09.2024

Шөмішбай Сариевтің өлеңдері

25.08.2024

Әбу Сәрсенбаев өлеңдері

24.08.2024

Жәркен Бөдешұлының жырлары

22.08.2024

ОМАРҒАЗЫ АЙТАНҰЛЫНЫҢ ӨЛЕҢДЕРІ

21.08.2024
MalimBlocks
Оқырманы көп ақын – Мұқағали Мақатаев

Қазақтың ақиық ақыны Мұқағали (Мұқаметқали) Сүлейменұлы Мақатаев 1931 жылы Алматы облысы Нарынқол ауданында дүниеге келген. 1976 жылы Алматыда, 45 жасында қайтыс болды. Ол қара өлеңге жаңа леп, қанат бітірді. Өз сөзімен айтқанда, «Күпі киген қазақтың қара өлеңінің үстіне шекпен жапты».

Жыр құлагері – Ілияс Жансүгіров

Ілияс Жансүгіров (1894-1838) – ақын, драмашы, прозашы. Қазақ жазба поэзиясын қалыптастырушылардың бірі. 1894 жылы Алматы облысының Ақсу ауданында дүниеге келген. Биыл ақынның туғанына 130 жыл толды.

Шөмішбай Сариевтің өлеңдері

Шөмішбай Нағашыбайұлы Сариев 1946 жылы 15 сәуірде Қызылорда облысында туған. 2021 жылы 15 ақпанда қайтыс болды. Ақын, аудармашы, Қазақстанның Еңбек сіңірген қайраткері, «Барыс», «Парасат» ордендерімен наградатталған. «Тарлан» сыйлығының иегері. Елге танымал көптеген әр сөздерінің авторы.

Әбу Сәрсенбаев өлеңдері

Әбу Сәрсенбаев 1905 жылы 15 қазанда Атырау облысы Құрманғазы ауданы Ботақан ауылында дүниеге келген. 1995 жылы 25 қарашада Алматы қаласында қайтыс болды. Ақын, жазушы, драматург. Қазақстанның Халық жазушысы, «Парасат» орденінің иегері. Ұлы отан соғысының ардагері. Көптеген жыр жинақтарының авторы.

Жәркен Бөдешұлының жырлары

Ақын Жәркен Бөдешұлы 1944 жылы 15 мамырда ҚХР-дың Тарбағатай аймағы Толы ауданындағы Жайыр тауында дүниеге келген. Азан шақырып қойған аты – Жармұхаммед. 2021 жылдын 22 cәуірінде өмірден озды. «Алаш» халықаралық әдеби сыйлығының, көптеген жыр мүшәйраларының жеңімпазы. Еліміздегі көптеген баспаларда, Дүниежүзі Қазақтары қауымдастығында, Қазақстан Жазушылар одағында қызмет істеді. «Емендер түнде бүрлейді», «Жұлдызға орын ай бермес», «Бұрылыс», «Құбылыс», «Жұлдызтас» секілді ондаған кітаптың авторы.

ОМАРҒАЗЫ АЙТАНҰЛЫНЫҢ ӨЛЕҢДЕРІ

Белгілі ақын Омарғазы Айтанұлы 1931 жылы қараша айының 20 жұлдызында Қытайдың Тарбағатай аймағы Толы ауданы Майлы деген жерінде дүниеге келген. 1997 жылы Үрімжіде қайтыс болды. Ол поэзияға жаңа леп әкелген тұлғаның бірі. Ақынның шығармалары 1960 жылдардың басында «Жұлдыз» журналында жарық көріп, сол кездегі әдеби қауым таңғалысқан деседі. Бұл туралы Мұзафар Әлімбаевтың естелігі бар. Бүгін оқырман назарына 1993 жылы бұрынғы бағытынан да басқа мәнерде жазылған бір топ өлеңін ұсынып отырмыз.