Бала есімі. Сәбидің аты. Қазақша бала аттары

Абай — қазақ есімі, ел ағасы. Абай есімінің мағынасы әр түрлі: абайлағыш, байқағыш, ойшыл деп түсінігі бар. Бұл есім қазір халық арасында жиі қойылады.

Ағабек — көне түркі тілінен алынған аға+бек. жас жағынан немесе лауазым жағынан үлкен, жоғары бек.

Ағын — ағыны қатты, лек, екпін.

Адай — балапан. Бала, сәби, перзент деген ауыспалы мағына береді.

Адырбай — адыр, биік, дөң, қыр+бай.

Ажарбек — ажар — әдемі, шырайлы, көрікті, келісті+бек. Яғни аса көрікті, өте әдемі, келбетті.

Айәділ — ай+араб тілінен – әділ. Әділ, адал, шыншыл.

Айбала — ай сияқты сұлу, көркем болсын деген тілекпей қойылған есім.

Айбар — айбат, айбын. Бұл есім сәбиге айбатты, айбынды болсын деген мақсатпен қойылады. Сыйлап, құрметтеп айту түрі — Айаға, Айеке, еркелетіп айту түрі — Айбаржан, Айке, Айкеш, Айкен.

Айбас — ай+бас, ай сияқты ашық, жарқын жүзді адам.

Айбат — айбар, қаһар, айбын. Бұл есім сәбиге батыл әрі батыр, айбынды болсын деген мақсатпен қойылады.

Айбек — ай+бек — берік, мықты. Сәби ғұмырлы, беделді болсын деген тілекпен қойылған есім.

Айбол — ай+бол — айдай айқын, жарық бол деген мағыналы есім.

Айболат — ай+болат – болады — менің айым болады.

Айбын — мағынасы айбар, айбат, батылдық.

Айғали — ай+араб тілінен – ғали — биік, жоғары. Бала әрдайым жоғары мұратқа ие болсын деген тілекпен қойылған болса керек.

Айдан — ай+дан — қосымша. Бұл есім бала айдан да жарық, көркем болсын деген тілекпен қойылған.

Айдар — балалардың төбесіне қойылған шашы. Ал айдарлы сөзі «мықты, күшті, зор» деген мағынада қолданылады. Біріккен тұлғалы есімдер — Айдархан, Айдарлы, сондай-ақ синонимдік есімдер — Кекіл, Тұлымхан.

Айдархан — айдар, араб сөзі – хайдар + қазақ сөзі – хан, яғни арыстан, жаужүрек хан деген мағынаны береді.

Айдос — айдың досы.

Айдын — айбат, айбын, каһар, күш-қуат, айқын, ашық, жарық. Біріккен тұлғалы есім – Айдынғали.

Айжас — ай және жас, қазақ сөдерінен жасалған біріккен тұлғалы есім. Өмірге жана келген сәбиді жаңа туған жас айға теңеп қойылған есім.

Айқын — әйгілі, белгілі, нақты.

Аймағамбет — ай+араб сөзі мохаммад — мақтаулы. Айтмақамбет, Аймухамбет деп те айтыла береді. Қысқарған түрі — Аймаған, Аймат.

Аймақ — өлке, қиыр, атырап, айнала, маңай, төңірек.

Аймұрат — араб сөзі морад – мақсат, тілек. Ай сияқты айқын, жарық тілегім, мақсатым деген ниетпен қойылған есім.

Айнабек — біріккен қазақ сөздері айна + бек. Пәктіктің, тазалықтың, адалдық пен шынайылықтың бейнесі.

Айсауыт — ай және сауыт қазақ сөздерінен біріккен көне есім. Айдай айқын, ай сияқты жарқырап мәңгі тұрсын деген тілекпен қойылған.

Айсүгір — ай және сүгір — әскер, жауынгер сөздерінен жасалған көне есім.

Айтан — қазақ сөздернен біріккен ай+тан. Таң сөзінің дыбыстық тұрғыдан өзгерген нұсқасы, яғни жарық, жарқыраған ай.

Айтуар — қазақ ай және туар сөздері арқылы жасалған есім. Балаға бақыт, ырыс тілеуге байланысты қойылып отырған.

Айтуған — ай туған мезгілде дүниеге келген балаға осылай ат берілген.

Айшуақ — ай сияқты сәулелі, жарық, көңілі шуақты болсын деген тілекпен қойылған есім.

Ақболат — ақ+иран сөзінен болат құрыш. Бала саф құрыштай берік, мықты болсын деп қойылған есім.

Ақеділ — өзен атына байланысты қойылған есім. Мұндай есімдер әдетте бала өзен жағасында туған ағдайда қойылған.

Аққозы — қозы сияқты сүйкімді, әдемі, көркем болсын деп, қозыға балап қойылған есім.

Ақпанбет — ақпан — февраль айының қазақша аты; бет кісі аттарына қосылатын қосымша. Ақпанда туылған балаға осындай ат қойылған.

Ақтаң — ертеде таң атып келе жатқанда туған балаға осындай есім берілген.

Ақылбек — ақылды, сергек болсын деген тілекпен қойылған есім.

Ақынжан — бала ақын болсын, ақынжанды болсын деген тілекпен қойылған есім.

Алдан — бала ата-анаға алданыш, жұбаныш болсын деген тілекпен қойылған есім; баланың алды, тұңғышы. Алданазар деген толық есімнің еркелете қыскартып айтылған түрі.

Алпамыс — алып — қазақ тілінде дәу, дөкей, зор. Мамыш — батыр.

Алтынбек — қазақ сөздері алтын+бек. Бала алтын сияқты әдемі әрі өмірі мықты, берік болсын деп қойылған есім.

Аңсаған — сағынған, зарыққан. Бұл есім баласы болмай жүрген семБяның бала көргенде қойған есімі.

Арқат — күшті, мықты бол деген мағынадағы есім.

Арын — қарқын, екпін, жігер. біріккен тұлғалар — арынбай, арынбек.

Ақбай — ақ және бай сөздерінен жасалған біріккен тұлғалы есім. Бұл есім бала адал, ак ниетті болсын деген ниетпіен қойылған.

Ақболат — ақ+иран сөзінен болат құрыш. Бала саф құрыштай берік, мықты болсын деп қойылған есім.

Ақбота — Бала аппақ бота сияқты болған соң ұқсату мақсатымен қойылған есім.

Ақеділ — өзен атына байланысты қойылған есім. Мұндай есімдер әдетте бала өзен жағасында туған ағдайда қойылған.

Ақжол — өмірге алған бағыты, ашық, айқын, жолы сара, таза деген мағынаны білдіреді.

Ақзия — ақ және араб тілінен алынған зия – жарық, сәуле, арай.

Аққал — ақ және тәжік тілінен алынған хол – бетке шыққан мен. Бетінде яки денесінде қалы бар балаларға осындай ат қойған. Түрлері — Қалбибі, Қалтұрған, т. б.

Аққожа — ақ — таза, адал, немесе араб тілінен хак — әкім, әмір. Қожа араб тіліненХоджа — мырза, үйретуші, ие. Адал үйретуші деген мағынаны білдіреді.

Аққозы — қозы сияқты сүйкімді, әдемі, көркем болсын деп, қозыға балап қойылған есім.

Ақпанбет — ақпан-февраль айының қазақша аты; бет кісі аттарына қосылатын қосымша. Ақпанда туылған балаға осындай ат қойылған.

Ақсұлтан — есім құрамындағы ақ арабтың хақ «әкім, әмір» сөзінің тіліміздегі өзгерген нұсқасы. Алсұлтан арабтың солтан «әкім, билеуші, мемлекет басшысы» деген сөзі.

Ақтамақ — бейнелеу түрінде қойылған есім.

Ақтаң — ертеде таң атып келе жатқанда туған балаға осындай есім берілген.

Ақтілек — бала бақытты болсын, ата-ананың ақ ниет, тілегі орындалсын, деген мақсатпен қойылған есім.

Ақылбек — ақылды, сергек болсын деген тілекпен қойылған есім.

Ақын — иран тілінен алынған ақун — өлең шығарушы, жыршы. Біріккен тұлғалы есімдер — Оразақын, Әлақын, Нұрақын, Байақын, Тұрдақын.

Ақынжан — бала ақын болсын, ақынжанды болсын деген тілекпен қойылған есім.

Алай — отряд, бөлім, рота, батальон, полк.

Алау — шымқай қызыл түс.

Алға — баланың келешегі зор болсын, өмірде алда жүрсін деген тілекпен берілген есім. Алғатай деген де есім бар.

Алғыр — өжет, ержүрек.

Алдан — бала ата-анаға алданыш, жұбаныш болсын деген тілекпен қойылған есім; баланың алды, тұңғышы. Алданазар деген толық есімнің еркелете қыскартып айтылған түрі.

Алдар — қу, айлакер. Бұл — халық ауыз әдебиетіндегі айлакер кейіпкер Алдар көсенің есімі.

Алқа — Асыл тастардан, маржаннан тізілген мойынға тағатын моншақ. Оған гүл сөзі қосылып жаңа есім жасалады. Мәселен, Алқагүл.

Алпамыс — алып — қазақ тілінде дәу, дөкей, зор. Мамыш — батыр.

Алпар — алып — батыр, ар — ер сөзінің көне түркі тілдеріндегі жуан айтылуы. Яғни батыр адам, ер кісі.

Алпысбай — бұл баланың әкесі не шешесі алпыс жасқа толғанда туғандықтан қойылған есім.

Алтыбай — саусағы немесе башпайы алтау боп туған ер балаларға ертеде осылай ат берілген.

Алтынбек — алтын+бек. Бала алтын сияқты әдемі әрі өмірі мықты, берік болсын деп қойылған есім.

Алтынсары — қазақ сөздері алтын + сары. Бала қымбатты, қадірменді болсын деген тілекпен қойылған есім.

Аман — сау, есен, саламат. Бұған гүл, ғайша, бала сияқты сөздер қосылып: Амангүл, Аманғайша, Аманбала сияқты біріккен тұлғалы есімдер жасалады.

Аңсаған — қазақ тілінен алынған сағынған, зарыққан. Бұл есім баласы болмай жүрген семБяның бала көргенде қойған есімі.

Аңсар — сағынатын, зарығатын.

Аппақ — аса ақ, әппақ, саф таза, кіршіксіз.

Аралбай — Арал теңізі жағасында туған балаға берілген есім.

Арбек — ар-ұяты күшті, намысы бар деген мағынасы бар.

Арбол — Отаныңның, ата- анаңның намысын қорғаушы бол деген мағынадағы есім. Синонимі — Ардан.

Ардақ — құрмет, қадір.

Арқат — қазақ тілінен алынған күшті, мықты бол деген мағынадағы есім.

Арна — бір адамға бағыштау, арнайы қою.

Артық — бәрінен жоғары, құнды, қымбат, ерекше. біріккен тұлғалар — артықбай, артыққали.

Арын — қарқын, екпін, жігер. біріккен тұлғалар — арынбай, арынбек.

Арындық — қарқындылық, екпінділік, жігерлілік.

Арысбай — Арыс өзені атынан қойылған есім.

Арыстан — қазақ тілінен алынған есім батылдық пен батырлық бейнесі ретінде қойылады. Біріккен тұлғалы есімдер — Арыстанбек, Арыстанғали, Арыстанбай.

Асылжан — асыл және жан сөздерінен – мәртебелі, иігі жанды қыз болсын деген мағынасын білдіреді.

Атамұрат — атанын мұраты, мақсаты.

Әбілқан — хан — әмірші. әміршінің әкесі деген мағына береді.

Әжібай — көне түркі тілінен келген әжі — аға + бай. Бұл әжі сөзі біріккен тұлғалы кісі есімдерінің құрамында қолданылып, кейде қажы, әжі түрінде жиі кездеседі. Ондай біріккен тұлғалы есімдер — Әжібек, Әжіғали, Әжігерей, Әжімұкамбет. Еркелете қысқартып айту тұлғалары — Әжікен, Әжтай, Әжік.

Бағлан — қазақ тілінен – ерте туып, жетілген қозы. Ауыспалы мағына – жайнаған жас.

Бай — бұл сөз түркі халықтары тілінде мал-дүниесі мол, ауқатты, әлді адам деген мағынаны білдіреді.

Байарыстан — арыстан сияқты батыл, ер жүрек балаға бай болсын деген тілекпен қойылған есім.

Байахмет — қазақтың сөзі бай + араб сөзі – ахмет. Мақтауға лайық.

Байбақты — дүниеге, өмірге бай адам, ер бала келеді деп күтті, үміттенді деген мағыналы есім.

Байбарыс, бейбарыс — бұл түрікмен, татар, қазақ, қырғыз тілдердегі ескі есім. Барыс ертедегі түркілердің жыл санауындағы үшінші жыл аты, сол жылы туған балаға осындай ат қойылған.

Байбек — бала мықты, бай болсын деген тілекпен қойылған.

Байбол — бала ауқатты, бай болсын деген тілекпен қойылған есім.

Байболды — мұндай есім, әдетте, көп балалы үйдін баласына қойылып отырған.

Байбөрі — көне түркі тілінен келген бөрі-қасқыр. Біріккен тұлғалы есімдер — Бөрібай, Қасқырбай.

Байғали — қазақ тілінен алынған бай + араб сөзі ғали — биік, жоғары. Өте бай адам деген мағынаны білдіреді.

Байғани — қазақ тілінен алынған бай + араб сөзі ғани — дәулетті, ауқатты, адам.

Байғожа — қазақ тілінен алынған бай + иран сөзі ходжа – қожайын, мырза, ұстаз.

Байжан — қазақ тілінен алынған бай + тәжік тілінен алынған джон, үйде бала көп бөлсын, адам саны көбейсін, өсе берсін деген тілекпен қойылған есім. Түрі — Жанбай.

Байқошқар — бала ұрпаққа бай болсын деген тілекпен қойылғаны аңғарылады.

Байқұтты — бақытты бай деген мағынаны білдіретін есім. Түрі — Құттыбай.

Баймағамбет — қазақ тілінен алынған бай + иран тілінен алынған мағамбет. Атақты, даңқты, атағы жайылған. Еркелетіп айту тұлғалары — Байкен, Бәкен, Байкеш.

Байман — қазақ тілінен алынған бай + тәжік тілінен алынған ман — адам, кісі, яғни бай адам, дәулетті кісі. Түрлері — Баймен, Бәймен.

Байсал — сабырлылық, тыныштық, табандылық.

Байсан — біріккен тұлғалы есім. Ауыспалы мағынасы есебі жоқ, қисапсыз. Түрі — Сансызбай.

Байсерке — бай + серке, түрі — Серкебай.

Байтақ — ұшы-қиыры жоқ кең, шексіз; шамадан тыс көп, өте мол.

Байтас — адам өміріндегі бақыт пен байлық тастай берік, мықты болсын деген тілекпен қойылған есім.

Байтемір — баланың өміріндегі байлығы мен бақыты темірдей мықты болсын деген тілекпен қойылған есім.

Байту — бала бай боп туды, өмірге бай боп келді деген мағынада қойылған есім.

Байтұр — бақытты өмір сүр, өмірінде молшылық-береке болсын деген тілекпен қойылған есім.

Балғабек — балға + бек, бала балғадай мықты, берік болсын деген тілекпен қойылған есім.

Балқы — елжіреу, насаттану. біріккен тұлғалы түрі — балқыбек.

Балта — бала өткір, қайтпас-қайсар батыл, мықты болсын деген ниетпен қойылған. Біріккен тұлғалы есімдер — Балтабай,

Баржақсы — барлығы ойдағыдай, көнілдегідей деген мағынаны білдіреді.

Барлыбай — қазақтың сөзі бар, үлкен, зор + қосымша лы + бай; дәулетті, бай адам.

Барыс — жолбарыс тұқымдас жыртқыш аң; көне, он екі мүшел жыл атынын үшінші аты.

Бастаубай — бастау + бай, бастаудай мөп-мөлдір, таза адам боп өссін деген тілекпен қойылған есім.

Басым — күші, білімі басқадан артық, мол, басым болсын деп қойылған есім.

Батсайы — жолақты жібек мата.

Батыр — қазақ тілінен алынған каһарман – батыл, ер жүрек.

Батырбек — батыр + бек, мықты, күшті батыр. Түрі — Бекбатыр.

Батырқан — әрі батыр әрі хан болсын деген тілекпен қойылған көне есім.

Батырлан — өжеттену, ер жүректене түсу.

Баубек — өмір-жасы ұзақ, өмірлі болсын, табанды жігіт болсын деген тілекпен қойылған есім. Синонимі — Бекбау.

Бауыржан — ағайынға, туған-туысқа жан-тәнімен берілсін, жанындай жақсы көрсін, бауырмал болсын деген тілекпен қойылған есім.

Баян — көне түркі, моңғол тілдеріне ортақ «мықты», «зор», «бай» мағыналы сөз. Араб тілінен вайан — айқын, ашық, түсінік, анықтама, хабарлама.

Баянды — тұрақты, табанды.

Бегайдар — қазақтың сөздерден бек — мықты, күшті + айдар — балалардың төбесіне қөйылатын бір шөк шаш. Араб тілінен алынған айдар — хайдар — арыстан деген сөзінің өзгерген түрі.

Бегеш — көне түркі тілінен келген, ескі қазақ тілдерінде ведас — хан ұлы деген мағынада айтылған.

Беделбай — даңққа, атаққа, абыройға бай деген мағынаны береді.

Бекей — бекем бол, мықты бол.

Бекжасар — бала ұзақ өмір сүрсін, көп жасасын деген тілекпен қойылған есім. Синонимі — Көпжасар.

Бекін — мықты бол, бекем бол деген мәндегі есім.

Бекболат — бек + болат. Бала мықты болады, болаттай берік, өмір-жасы ұзақ, болып, көп жасайды деген тілекпен қойылған. Еркелете қысқартып айту түрлері — Бекен, Бекет.

Беккелді — өмірге берік, мықты боп келді деген мағынаны білдіреді.

Беклан — бек — берік, бекім + қосымша лан, мықты, бекем.

Бекнар — бек — өте, әсіре + иран тілінен алынған нар — тіршілік күші, қуат.

Бексұлтан — қазақ тілінен алынған сұлтан — билеуші әкім. Синонимі — Сұлтанбек.

Бектемір — бала темірдей мықты, берік болсын деген тілекпен қойылған есім.

Бектеміс — бекте — бекіту, мықты ұстау. Бұл Бектұрған деген есімнің синонимі болып табылады.

Бектен — мықты бол, берік бол деген мағынаны білдіретін есім.

Бектілеу — қазақ тілінен алынған бек – өте + тілеу — тілек. Түрі — Өтетілеу.

Бектұр — бұл есім бала өмірлі, тұрақты болсын деген тілекпен қойылған. Түрі — Түрбек. Еркелетіп айтылатын түрі — Бекен.

Бектұрған — бала өмірде ұзақ өмір сүрсін, тұрақтап қалсын деген мағынаны білдіреді. Түрі — Тұрғанбек.

Бектұрсын — бұл есім де баланың жасы ұзақ болсын, көп жасасын деген тілекпен қойылған.

Беласар — тірек, күш.

Беласыл — ең қымбат, нағыз мықты таяныш, сүйеніш деген мәндегі есім.

Белберді — бел+берді, өмірге таяныш, сүйеніш берді, ер бала берді деген мәндегі есім.

Белгібай — белгі – көне түркі тілінде дана, данышпан деген сөз. Синонимдері — Нысанбай, Нышанбай.

Белес — асу, шоқы.

Берген — ер бала туды деген мағынадағы есім.

Берден — бер+қосымша ден.

Берді — сыйлады, тарту етті. Біріккен тұлғалы есім — Бердібай.

Береке — ырыс, молшылық, құт. Түрі — Берекет.

Берен — асыл құрыш.

Бержан — бер + жан – жанын беретін, ештене аямайтын адам деген мағыналы есім.

Берік — мықты, бекем, беркін, табанды, тұрақты.

Беркін — берік, мықты бол сөзінін қысқаша тұлғасы. Біріккен тұлғалы есім — Беркінбай.

Бернар — бер+нар – күшті, мықты. Бала күшті, мықты болсын деген тілекпен қойылса керек.

Бесбай — балаға Үшбай, Бесбай, Жетібай, Тоғызбай деп есім беру белгілі бір ырыммен байланысты болған.

Бибатыр — қазақ тілінен алынған би+батыр.

Бидайбек — бала астыққа кенелсін деген тілекпен қойылып отырған.

Бижан — билік, үстемдік, әкімдік жүргізуші адам.

Биржан — атақты біржан салдың құрметіне жиі қойылатын есім. мағынасы — жалғыз, жалқы туған адам.

Боздақ — жас жігіт, бозбала. Түрлері — Бозжан, Бозжігіт. Еркелете қысқартып айту түрі — Бозтай.

Болатжан — болаттай берік, мықты адам деген мағына береді.

Болатқожа — мықты қожайын деген мағынаны білдіреді.

Болған — кемеліне келіп толған, жетілген, кенелген деген мағынаны білдіретін есім.

Болғанбай — кемеліне келіп, толып жетілген, кенелген бай адам деген мағыналы есім.

Болсынбек — құрыштай берік, мықты болсын деп қойылған есім.

Боран — бала қатулы, батыл ер болсын деген тілекпен қойылған есім.

Боранғазы — ызғарлы, қаһарлы жауынгер, әскер деген мағынаны білдіретін есім.

Бөжей — дана, данышпан.

Бөлебай — туыстық атаумен байланысты қойылған есім, шешелері туыс балалар бөле болады.

Бүркіт — бүркіт сияқты алғыр, қыран, мықты болсын деген тілекпен қойылған есім. Біріккен тұлғалы есімдер — Бүркітбай, Бүркітбек.

Бұғыбай — бұғыға бай болсын деген тілекпен қойылған есім.

Бұлабай — бұла — еркін, ерке деген ұғымды білдіреді. Синонимі —Еркебай.

Бұланбай — қазақ тілінен алынған бүлан — бұғы тектес аң.

Бұлдыбай — дүниеге бай болсын деген тілекпен қойылған есім.

Бұлқыш — есімнің түбірі бұлқы-жұлқы, жұлқып тарт — ш есім қосымшасы. Қайратты, жігерлі, пысық, еті тірі.

Дабыл — ұран, даңқ.

Дабыс — атақ, даңқ, дауыс, үн.

Дайрабай — дайра қазіргі тіліміздегі дария сөзінің диалектілік формасы. Синонимі — Тенізбай.

Дайын — әрқашан әзір. Біріккен тұлғалы есім — Дайынбай.

Дамыл — тыныштық, бейбітшілік.

Дандай — ұлы, зор.

Дара — қазақ тілінен алынған ерекше, өзгеше, яғни басқадан артық. Яғни бала басқадан ерекше, артық, ақылды я сұлу болсын деген тілекпен қойылған есім.

Дарас — жеке, айрықша

Дарын — қазақ тілінен — талант, кабілет.

Дәлбек — бектің, мықтының нағыз деген мағыналы есім.

Дәубек — үлкен, күшті деген мағыналы есім.

Дәуірбек — өз заманының, дәуірінің мықтысы деген мәндегі есім.

Дәулен — үлкен болу, есею. Біріккен тұлғалы есім — Дәуленхан.

Дәулетбай — дәулетті, ауқатты.

Демеу — қазақ тілінен алынған қолдау, сүйеу, көмек көрсету.

Додан — үлкен, зор.

Досбай — досқа кең, бай адам деген мағынада.

Досжан — адал, таза адам.

Досым — жан серігім, жолдасым.

Досымжан — менің жан досым деген мағынадағы есім.

Дубай — атақ-данқы ассын деген тілекпен қойылған есім.

Дудар — бұйра шаш; шашы бұйра балаларға осындай есім қойылған.

Думан — бала өмірі қуанышқа толы, көңілді, сауық-сайранды бөлсын деген тілекпен қойылған есім.

Егізбай — бұндай есімдер егіз туган балаларға қойылып отырған. Синонимі — Қосжан.

Егізбек — егіз туған балаға қойылатын есім.

Еламан — ел-жұрт жаудан аман, сау болсын деген тілекпен қойылған. Синонимдері — Тыныштық, Бейбіт.

Елбар — елге, халыққа қызмет етуге әрдайым бар, дайын деген мағыналы есім.

Елбас — халқына, еліне басшы болсын деген тілекпен қойылған есім.

Елбек — елдің мықтысы, өз халқының каһарман ұлы.

Елдар — елін, Отанын сүйетін отаншыл.

Елдес — елі, жері бір деген мағыналы есім.

Елдос — елдің, халықтың досы, елін сүюші.

Елебай — бала елеулі, жұрт аузында атақ-даңқы шығып жүретін кісі болсын деген мағынада қойылған есім. Түрі — Еле- бек.

Елен — құрмет-сыйға бөлену.

Елеу — ескеру, көңіл бөлу, назар аудару; құрметтеу, сыйлау.

Елеубай — құрметті, сыйлы, жұрт назары түскен азамат.

Елжан — елдің, халықтың жаны, мақтанышы.

Елжар — елдің досы.

Елжас — елдің үмітін ақтайтын жас деген мағынаны білдіреді.

Елжасар — елі, жұрты арасында ұзақ өмір сүреді деген мағыналы есім.

Елібай — елі сияқты бай болсын деген мәндегі есім.

Елқам — елдің мұң-мұқтажын, қамын ойлайтын азамат болсын.

Елмұрат — елдің мұрат-мақсатын орындауға үлес қосатын азамат болсын деген тілекпен қойылған есім.

Елназар — елдің ықылас, назарына ілінген азамат болсын деген мәндегі есім.

Елнар — елдің сұйікті ер азаматы болсын деген мағыналы есім.

Елнұр — елдің нұры.

Елтоқ — елдің көңілі тояр азамат болсын деген тілекпен қойылған.

Елшібай — ел хабаршысы, жаршысы, ел арасындағы тыныштық сақтаушы. Синонимі — Елшібек.

Еңсебек — ой-өрісі кең, рухани бай болсын деген тілекпен қойылған есім.

Ералы — аса батыл, асқан жүректі батыр.

Ерасыл — аса аяулы, нағыз батыр.

Ербай — нағыз батыл, ер жүрек адам.

Ербала — батыл, ер жүрек бала.

Ербатыр — ер жүрек батыл адам, нағыз батыр.

Ербек — мықты, күшті, батыр адам.

Ербол — бала батыр, өжет болсын деген тілекпен қойылған есім.

Ерболат — бала батыл, өжет, батыр болады деген тілекпен қойылған.

Ербосын, Ерболсын — бала батыр, қаһарман, ержүрек болсын деген тілекпен қойылған.

Ербота — баланы ботаға балап қойылған есім.

Ергеш — алдыңғылардың соңынан еруші, ізін басушы.

Ерден — батыр, ер. Моңғол тілінен алынған эрдэнэ — қымбат зат. Біріккен тұлғалы есімдер — Ерденбай, Ерденбек, Ерденғали.

Ерденай — ай тұлғалы батыр.

Ерен — асқан, ерекше, айрықша.

Ержан — батыл, өжет адам, батыр кісі.

Ержігіт — ержүрек, батыл жігіт, азамат.

Ерік — толық еркіндік, бостандық.

Ерімбет — сенімді, мықты батырым болсын деп қойылған есім.

Еркебай — ерке бала болсын деп қойылған есім. Еркелете айтылатын түрі — Еркеш.

Еркеболат — айтқанын істететін ерке бала болсын деп қойылған есім.

Еркебұлан — бір үйдің әлпештеген аяулысы, қағу-соғу көрмеген ерке тотайы.

Еркін — өз ықтияры, еркі езінде, азат, басы бос, ерікті. Еркін сөзі құрамында келетін біріккен тұлғалы есімдер — Еркінбай, Еркінбек, Еркінғали, Еркінжан, Еркінтай.

Ерлан — бала батыл болсын деген тілекпен қойылған есім.

Ерлен — ер, батыр деген мәндегі есім.

Ерлік — батырлық, батылдық, ер жүректік.

Ерман — ержүрек, батыл адам дегенді білдіреді.

Ермат — ер+мат — мамет есімінін қысқарып өзгерген түрі, яғни Ермат — Ермамет.

Ермек — алданыш, жұбаныш. Орта жастан асқан ата-ана отбасында туған балаға ендігі ермегім болсын деп қойылатын есім.

Ернар — нар — халық ұғымында өте шыдамды, берік, күшті түйе. Нар тұлғалы батыр болсын деген мағынаны береді.

Ерсайын — қазақ тілінен алынған ер + монғол тілінен алынған сайын – жақсы. Яғни ең мықты, аса жақсы батыр.

Ертай — қазақ тілінен алынған ер + тай кісі аттары қосымшасы, яғни ер, батыр, батыл кісі.

Ертілес — өмірге келген бала келешекте батыр болса екен деген тілектен қойылған есім.

Ертіс — көне түркі тілінен келген, Ертіс өзені бойында туылған балаға қойылған есім.

Ертуған — өмірге батыр, ер жүрек боп келген.

Ерубай — қазақ тілінен алынған ер + у – соңынан ілесу + 6ай; соңынан еретін балалар көп болсын деген мағыналы есім.

Ес — ақыл-ес, ауыспалы мағынасы тірек, сүйеніш.

Есбай — ақыл-ойға бай болсын деп қойылған есім.

Есбатыр — Естібатыр деген есімдегі ті қосымшасы түсіп қалып, Есбатыр боп кеткен. Есті, ақылды батыр болсын деген мағынаны білдіретін есім.

Есберген — жаратқан ақыл, ес берген деген мағынадағы есім. Синонимі — Есберді.

Есбол — ақылды, сүйенішім бол, медеу бол деген мағыналы есім.

Есболат — өскенде ақыл косады, сүйеніш, медеу болады деген мағыналы есім.

Есей — қазақтың тілінен алынған өсу, ер жету, үлкен болу.

Есейжан — сау-саламат, аман туған жан.

Есен — қазақ тілінен – сау-саламат, аман. Біріккен тұлғалы есімдер — Есенаман, Есенәлі, Есенай, Есенбай, Есенбол, Есенгелді және т. б.

Есенай — бала дүниеге аман-сау келді, ай деген қуанышпен байланысты қойылған есім.

Есенберді — аман-есен, сау-саламат дүниеге әкелді, берді.

Есентемір — денсаулығы темірдей мықты, аман-сау болсын деген тілекпен қойылған.

Есжан — есті, ақылды адам.

Есіл — Есіл өзені бойында туған соң қойылған есім.

Есілбай — Есіл бойында туған ер бала.

Есім — ат, атақ, даңқ.

Есімбек — қазақтың есімі, аты, даңқы зор, мықты.

Есірке — аяу, жаны ашу, мүсіркеу.

Естібай – қазақ есімі ақылды, парасатты.

Жайдар — қазақ тілінен алынған жайдары — көңілді, ақ жарқын. Біріккен тұлғалы есім — Жайдарбек.

Жайлау — қазақ тілінен алынған шөбі шүйгін, соны, жазғы мал жайылымы.

Жайнақ — ашық-жарқын, жайдары.

Жайық — Орал өзенінің атына байланысты қойылған есім.

Жақсыбай — көпке жағымды, жұртқа сүйкімді болсын деген тілекпен қойылған есім. Қысқартып-еркелете айту тұлғасы — Жакей. Синонимі — Садыбай.

Жақсылық — адам бойындағы жақсы қасиет, ізгілік, қайырымдылық.

Жалғас — тіркес, ұштас, селбес. Бұл есім алдыңғы балалардың жалғасы дегенді немесе содан кейін де балалар көбейіп, жалғаса берсін деген ұғымда берілген. Біріккен тұлғалы есімдер — Жалғасбай, Жалғасбек, Жалғастұр.

Жалтыр — ап-ашык, жалтыраған, жайнаған.

Жалын — күш-жігер, қайрат, қуат.

Жанат — ең асыл, көркем, керемет, рахат.

Жанғозы — қозы сияқты сүйкімді бала.

Жандай — аса қымбат, қадірлі.

Жандар — жан біткеннің дарындысы болсын деген тілекпен қойылған. Біріккен тұлғалы есімдер — Жандарбек, Жандархан.

Жансал — жан біткеннін серісі, еркесі.

Жаңабай — дүниеге, өмірге жаңа келген бала.

Жапан — кең жазық құлан дала. Бала өз өмірінде кең пейілді адам болсын деген тілекпен қойылған есім.

Жарық —  сәуле, нұр.

Жансал — жан біткеннін серісі, еркесі.

Жансұлу — жан біткеннің сұлуы, әдемісі, көркемі деген мағыналы есім.

Жаңабай — дүниеге, өмірге жаңа келген бала.

Жапан — кең жазық құлан дала. Бала өз өмірінде кең пейілді адам болсын деген тілекпен қойылған есім.

Жарылқасын — құдай оңдасын, тәңір есіркесін деген мағынаны білдіреді.

Жасамыс — көпті көрген, ысылған, тәжірибелі.

Жасқайрат — жаңа қуатқа, қабілетке ие болсын деп қойылған есім.

Жасталап — жаңа талапқа ұмтылған жас бала деген мағынадағы есім.

Жасұзақ — баланың өмір-жасы ұзақ болсын, көп жасасын деген тілекпен қойылған.

Жасұлан — жас жігіт, жас азамат деген мәндегі есім.

Жасыбай — баланың өмір-жасы ұзақ болсын, көп жасасын деген тілекпен қойылған есім.

Жаялаубай — жайлау сияқты кең, жайлы болсын деп қойылған есім. Синонимі — Жайлаубек.

Жәрдем — көмек, тірек, сүйеніш.

Жемісбек — бала ержеткенде ата-ананың еңбегін ақтап, жемісін жегізетін болсын деген тілекпен қойылған.

Жеңіс — жеңіске ие болу, жеңу. Ұлы Отан сорысы аяқталып, гитлерлік фашизмді жеңген күні туған балаға қойылған есім. Күрделі тұлғалы есім — Женісбек.

Жетес — ақыл-ойы өзіне жеткілікті, ақылды болсын деген тілекпен қойылған.

Жетібай — ерте кезде 3, 7, 9 сандары киелі саналған, соған байланысты ер баланың өмір-жасы ұзақ болсын деген тілекпен осындай есімдер жиі қойылған. Қысқарта айтылу түрі — Жетен.

Жетіген — астрономия терминнен алынған – аспан жұлдызының бірі, жеті қарақшы.

Жетік — білімді, білгір.

Жетістік — қол жеткен табыс, жеңіс.

Жеткіншек — жас өспірім, жастар, жас буын.

Жиренше — халық аңызындағы әйгілі шешен есімі. Кейіннен ұрпақтан-ұрпаққа қойылып кеткен.

Жігер — қажыр, кайрат, күш, қуат; ынта, талап, ерік.

Жолан — баланың өмірде жолы боп, бақытты болсын деген тілекпен қойылған.

Жолдас — сенімді серік, пікірлес дос. Біріккен тұлғалы есімдер — Жолдасбай, Жолдасбек, Жолдасқан, Жолдасәлі т. б.

Жолдасбай — жолдасқа, доска бай болсын деген тілекпен қойылған есім.

Жолдасбек — бектің, бекзаданың жолдасы; жолдастыққа берік, мықты, тұрақты.

Жолдасқан — жолдас, серік.

Жолдыбай — жолы құтты, ақжолтай болсын деп қойылған есім.

Жолтай — бақыт, құт әкелетін, сәтті, ақ жолды.

Жүрсін — аман-сау болсын, ұзақ өмір сүрсін деген тілекпен қойылған есім.

Жұбан — жұбану, тынышталу, екінішін басу. Ертеде баласы тұрмай жұргенде туған балаға осындай ат берген.

Жұбаныш — қуаныш есімінің синонимі. Фонетикалык түрі — Жуаныш.

Жұзбай — бала жүз жасасын деген тілекпен қойылған есім.

Жұманбай— қымбат бағалы затқа бай болсын деген тілекпен қойылған есім.

Заңғар — қазақ есімі: үлкен, алып; зәулім, биік.

Игенбай — құдай жарылқаған, иіген, бай деген мағыналы есім.

Игілік — қайырымды іс, жақсылық.

Игісін — жақсы, қайырлы.

Ізбасар — әкесінің мұрагері, ізбасары болсын деген мақсапен қойылған есім. Қысқарған түрі — Ізтай.

Ілебай — Іле езені бойында туған балаға қойылған есім.

Кәдіржан — кәдірлі кісі, кәдірі жоғары адам.

Кекіл — баланың мандайға дейін қойған шашы.

Келіс — келіскен деген сөздің қысқарған түрі. Синонимі — Жарас.

Кенен — жеткілікті, мол; мырза, кең пейіл. Біріккен тұлғалы есім — Кененбай.

Кенже — ең кіші, соңғы перзент. Түрлері — Кенжегүл, Кенжеқыз.

Кеңес — мәжіліс, мәслихат. Бұл есім совет (кеңес) өкіметінің алғашқы жылдарынан бастап көп қойыла бастады. Ол Совет дәуірінде туған жаңа есімдер қатарына жатады.

Кеңшілік — жаңа есім – бостандық, еркіндік.

Киікбай — қазақ тілінен алынған киік — елік, бекен, тау ешкісі, қара құйрық тектес жабайы аң + бай.

Көбей — көп бол, өніп-өс деген мағынада.

Көбейсін — өссін, өсіп-өніп жетілсін. Синонимі — Көбейхан.

Көкбай — көк-аспан, тәңірі. Синонимі — Тәңірбай.

Көпбай — бала көпшіл болып, көпті сүйетін болсын деген мақсатпен қойылған есім.

Көпжан — көпшілікті, көпті жақсы көретін адам.

Көпжасар — бала ұзақ жылдар өмір сүрсін, жасы ұзақ болсын деген тілекпен қойылған.

Көркемжан — бала көрікті, нұрлы болсын деген тілекпен қойылған есім.

Күлбала — кул (гул) + бала, гүлдей жайнаған сұлу да әдемі қыз бала.

Күнту — халқына, еліне күн боп туды деген мағыналы есім.

Қадырбай — қадырлы бай. Фонетикалық түрі — Қадырғали.

Қадырқан — қадыр + қан (хан). Қадыры, беделі жоғары хан деген мағынада.

Қазақбай — қазақ сөзіне бай сөзін қосу арқылы жасалған есім.

Қайыргелді — өмірге мейірімді, қайырымы мол, шапағатты жан келді деген мағыналы есім. Қысқарған түрі — Қайырке.

Қалау — талғап-талдау, қолқалау, ұнатқанын өз тілегінше алу. Біріккен тұлғалы есімдер — Қалаубай, Қалаужан.

Қалауша — ата-ананын қалауынша, тілеуіне сай туған бала.

Қалдыбай — бала бақытты, ғұмырлы болсын деген тілекпен қойылған есім.

Қалқа — ата-ананың қалқасы, қорғаны, панасы, сұйеніші болсын деген тілекпен қойылған.

Қалқаман — қалқа + ман — кісі, адам.

Қалыбай — оның меңі көп. Өте бақытты адам деген мәнді есім.

Қалыбек — онын меңі көп, бақытты бек деген мәнді есім.

Қанат — бұндай есім бала ата- анасының сүйеніші, тірегі болсын деген мақсатпен қойылған.

Қарасай — қара — ауыспалы мағынасы ірі, үлкен, зор, күшті + сай көне түркі тілінен Саг — алып, өте дәу, зор, яғни зор тұлғалы алып. Қазақ эпосындағы батырдың есімі.

Қаратай — қара — ірі, үлкен, зор + тай – көне түркі тіліндегі таг — тау сөзінің дыбыстық өзгеріске түскен күйі. Яғни ата-ананың таудай үлкен тірегі, сүйеніші.

Қаршыға — бала қаршығадай тұйғын, қырағы болсын деп қойылған есім.

Қобдабай — қамысы көп, қалың жер. Осындай жерде отырғанда туған балаға әдетте осындай есім берген.

Қозы — балаларға мал төлінің атын қоя беру ертеден бар. Бұл сөз біріккен тұлғалы есімді жасауға қолданылады — Қозыбай, Қозыбағар, Жанғозы, Байғозы, Ерғозы және т. б.

Қойлыбай — қойға бай болсын деген тілекпен қойылған есім.

Қолдас — қол сөзі мен дос қосымшасының бірігуінен жасалған есім. Көне түркі тілінде «қол басы» деген сөз.

Қорғанбек — бала ата-ананың мықты да берік қорғанышы болсын деген тілекпен қойылған есім.

ҚОСАЙ - қазақ тілінен алынған бұл есім ана тіліміздің байырғы сөзі қос — екі, немесе егіз + ай сөздерінен жасалған. Демек, айға жет, айға жуық бол деген мағына береді. Қазақ эпосындағы батыр есімі.

ҚОСЫН - араб тілінен  -  сұлулық, әдемілік, көркемдік;   қайырым;    қазақ сөзі — әскер.  

ҚОСЫНБАЙ  - (қараңыз: Үдербай).

ҚОШҚАРБАЙ - бұл есім отбасында ер бала көп болуын қалаудан туған.

ҚУАН - ұл бала туғанда қатты қуану себепті қойылған есім. Синонимдері — Қуаныш, Қуандық.

ҚУАТ – күш, жігер, қайрат.

ҚҰБАН - иран тілінен алынған құб — әдемі, көркем.

ҚҰДАЙБЕРГЕН - иран тілінен алынған хода, ходай + қазақ сөзі берген. Синонимдері — Тәнірберген, Алдаберген. Бірік кен тұлғалы есімдер — Құдайқұл, Құдайменде. Қысқартылған тұлғасы — Құдыш, Құдкен, Құдияр.

ҚҰЛЫНШАҚ - құлынды кішірейте, еркелете айту түрі.

ҚҰМАР - араб тілінен алынған кумар — әуес, ынтызар, құштар.

ҚҰРАЛБЕК -  моңғол  тілінен хурал — жиналыс + қазақтың сөзі бек, яғни жиын, үлкен жиналыс бастығы, ағасы деген мағынаны білдіреді.

ҚҰРМАН - араб тілінен  — құрбандық;  құрбан шалу. Құрбан айты күні туған балаға қойылған есім. Біріккен тұлғалы есімдер — Құрманбай, Құрманбек, Құрманәлі, Құрманғали, Құрмансейіт, Құрманғазы, Құрмантай. Фонетикалық түрлері — Құрбан, Құрбанәлі. Қыскартып еркелете айту тұлғасы — Құрмаш.

ҚҰРМЕТ - араб тілінен алынған һурмат — сый, ізет, қошемет.

ҚҰРЫШЖАН - араб тілінен алынған құрыш — күшті, мықты, асыл  + иран тілінен алынған жан (джон). Мықты, күшті адам.

ҚҰСАЙЫН - араб тілінен алынған хусейн , хусни сөзінің өзгерген түрі — әдемі, әсем, ең көркем; қайырымды іс, жақсылық;  Хасен, Хасан есімінің кішірейту формасы.  Түрі — Хұсайын.

ҚҰТЕЛ - көне түркі тілінен қут — бақыт + ел, яғни елдің құты, бақыты деген мәндегі есім. Біріккен тұлғалы есімдер — Құттыбай, (қараңыз: Байқұтты).

ҚЫДЫР - араб тілінен алынған хизр — судың көзін табу. «Бақытты, бағы ашылған». Біріккен тұлғалы есімдер — Қыдырәлі, Қыдырбай, Қыдырбек, Қыдырғали.

ЛАТИФ - араб тілінен  — қайырымды, рақымды, жайдары, сүйкімді.

ЛАУЛА - лаулап жанған оттай қызуы күшті өткір бол деген мағыналы есім.

ЛӘШКЕР - иран тілінен  — әскер, жауынгер, қол.

ЛӘШКЕРБЕК - иран тілінен  — жауынгер, әскер. Әскербек деген мағынаны білдіреді.

ЛЕКЕР - дәнекер, байланыс, демеу.

ЛҰҚПАН - араб тілінен алынған Лукман — даналықтын символы. Ертедегі данышпан, мысал жазған адамның есімі.
МАҒАЗ - араб тілінен алынған ма’азза — махаббат, сүйіспеншілік. Яғни қымбатты, сүйікті.

МАҒАУИЯ - араб тілінен  -  сау-саламат;    құтылған.

МАҒЗҰМ – араб тілінен алынған  ма’сум — талған;  шақырылған;   қонақ, мейман.

МАҒРУФ - араб тілінен алынған магруф —  жалпыға мәлім;   қолдау тапқан, жені түзу;   жәрдем беру,  қайырым жасау.

МАЙДАН - араб тілінен алынған мейдан —  ашық алаң, соғыс алаңы;  майдан. Бұл есім Ұлы Отан соғысы кезінде туған балаларға қойылған.

МАЙЛЫ - күйлі, қуатты, әлді.

МАҚАБЫЛ - араб тілінен  —  қабылданған, қолдайтын;   қолдануға толық болатын.

МАҚСАТ - араб тілінен  —  арман, тілек;  тілеп, күтіп алған.  түрлері — Мақсұт, Мақсұтбай.

МАҚСҰМ - араб тілінен алынған Махдум — мырза, қожайын.

МАЛБАЙ -  малға, дүниеге бай болсын деген тілекп&