Ердоғанның "қарсыласы" Экрем Имамоглу туралы не белгілі?

23 наурызда сот Ыстамбұл мэрі Экрем Имамоглуды қамауға алу туралы шешім шығарды. Бұл шешім прокуратураның оны тергеу аяқталғанға дейін қамауда ұстау туралы өтінішін қанағаттандыру нәтижесінде қабылданды. Ыстамбұл мэрінің ұсталуына байланысты Түркияда наразылық күшейіп кетті. Malim.kz тілшісі Режеп Ердоған қарсыласының өмірі мен саяси шолу жасады.

Шығу тегі, білімі және мансабы

Экрем Имамоглу 1970 жылы Түркияның солтүстік-шығысындағы Трабзон провинциясында дүниеге келген. Ол Солтүстік Кипрдегі Шығыс Жерорта теңізі университетінің азаматтық құрылыс факультетіне оқуға түсіп, кейін Солтүстік Кипр Түрік Республикасындағы Гирне Американ университетінің коммуникация факультетіне ауысты. Одан кейін Ыстамбұл университетінің іскерлік басқару факультетінде білім алып, 1994 жылы тәмамдады. Кейін осы университетте магистр дәрежесін алды.

1992 жылы Имамоглу отбасылық құрылыс компаниясында еңбек жолын бастады. 2000-жылдардың басында ол «Трабзонспор» футбол және баскетбол клубтарында, сондай-ақ, «Бейликдюзюспор» спорт клубында басқарма қызметтерін атқарды.

Саяси мансабы

2008 жылы Экрем Имамоглу Халықтық-республикалық партияға (ХРП) қосылды. Бұл – Түркия Республикасының негізін қалаушы Мұстафа Кемал Ататүрік құрған ең көне партия. 2009 жылы ол партияның Ыстамбұлдағы Бейлікдүзү ауданындағы бөлімшесін басқарды. 2014 жылы жергілікті сайлауда жеңіске жетіп, Бейлікдүзү ауданының мэрі болды (50,8% дауыс).

2019 жылы Имамоглу Ыстамбұл мэрі лауазымына үміткер болды. Ол сайлауалды бағдарламасында Ыстамбұлды қалалық демократияның үлгісіне айналдыруға және тұрғындардың ұлты мен саяси көзқарасына қарамастан, бірлікті нығайтуға уәде берді. 2019 жылғы наурыздағы сайлауда ол биліктегі Әділет және даму партиясының (ӘДП) үміткері, экс-премьер-министр Бинали Йылдырымды жеңді (48,79% қарсы 48,51%). Алайда Түркияның Жоғарғы сайлау комиссиясы заңбұзушылықтарды алға тартып, сайлау нәтижелерін жойды. Маусымда өткен қайта сайлауда Имамоглу 54,21% дауыс жинап, Йылдырымды тағы да жеңді (оның нәтижесі – 44,99%). 2024 жылғы наурызда өткен сайлауда да 51,14% дауыспен жеңіске жетіп, билік партиясының кандидаты Мурат Курумды басып озды.

Осылайша, Имамоглу – Түркия тарихында Ыстамбұл мэрлігі үшін сайлауда ӘДП-ның үш бірдей кандидатын жеңген жалғыз саясаткер. Бұл лауазым елдегі ең маңызды қызметтердің бірі саналады. 1994-1998 жылдары Ыстамбұл мэрі болған Реджеп Тайип Ердоған да кейінірек премьер-министр, содан кейін президент болды. 

Имамоглу мен Ердоған

Кейінгі жылдары Имамоглу президент Ердоғанның негізгі саяси қарсыластарының бірі саналады. Ол билікті жиі сынға алады, әсіресе президенттің Ыстамбұл су арнасын салу жобасына (2021 жылдан бері салынып жатыр, Мәрмәр және Қара теңіздерді байланыстырады) қарсылық білдірді. Имамоглу бұл жобаның экологияға зиян келтіретінін және Ыстамбұлды тұруға жарамсыз ететінін айтты. Сондай-ақ, COVID-19 пандемиясы кезінде коменданттық сағат енгізу шешімін сынады.

Түркиядағы Metropoll компаниясы жүргізген сауалнамаға сәйкес, Имамоглу Ердоғаннан танымал (52,8% қарсы 38,3%). 2025 жылғы 23 наурызда ХРП президенттік сайлауға кандидаттарды анықтау үшін праймеризге қол жинауды бастады. Қазір Имамоглу - жалғыз үміткер. Келесі президенттік сайлау 2028 жылы өтуге тиіс, алайда елде 2027 жылы мерзімінен бұрын дауыс беру мүмкіндігі талқыланып жатыр. Бұл жағдайда Ердоған қайта сайлауға түсе алады. 2025 жылғы қаңтарда Ердоған жаңа мерзімге түсу мүмкіндігін жоққа шығармады.

Айыптаулар және қамауға алу

2022 жылы Экрем Имамоғлу алғаш рет Жоғарғы сайлау комиссиясының мүшелерін қорлады деген айыпқа ілінді. Ыстамбұл соты оны 2 жыл 7 айға бас бостандығынан айырып, 5 жылға дейін саяси қызметтен шеттету туралы үкім шығарды. Алайда бұл үкім әлі күшіне енген жоқ, өйткені апелляциялық процесс жалғасып жатыр.

2025 жылғы наурызда Ыстамбұл университеті Имамоглуның жоғары білім туралы дипломын жарамсыз деп тауып, оның Гирне Американ университетінен ауысуы заңсыз болғанын мәлімдеді. Дипломның жоғы оның президенттік сайлауға қатысуына кедергі келтіруі мүмкін.

19 наурызда Имамоглу ұсталды. Оған қатысты екі тергеу жүргізілуде: біреуі – мэриядағы сыбайлас жемқорлыққа, екіншісі – терроризмді қолдауға байланысты. Прокуратураның айыптау актісінде «қылмыстық ұйым құру», «тендер нәтижелерін бұрмалау», «парақорлық», «қарулы террористік ұйымға көмектесу» сияқты айыптар көрсетілген. Имамоглумен бірге Ыстамбұл әкімдігінің жоғары лауазымды қызметкерлерін қоса алғанда, 100-ге жуық адам қамауға алынды.

Қазір Ыстамбұл, Анкара, Измир және басқа да ірі қалаларда наразылық шерулері өтіп жатыр. ХРП төрағасы Өзгүр Өзел биліктің әрекетін «төңкеріс жасауға талпыныс» деп атады. Германияның Сыртқы істер министрлігі бұл жағдайды «елдегі демократияға ауыр соққы» деп бағалады, ал Мәскеу «бұл Түркияның ішкі мәселесі» деп мәлімдеді.

Экрем Имамоглу Түркия президенттігіне үміткер саналады. 8 наурызда ол Измирдегі науқанын бастады.

Фото: instagram @ekremimamoglu