Жастардың 40 пайызын әскердегі әлімжеттік алаңдатады - зерттеу
Қазақстан армиясының басты мәселелері ретінде әлімжеттік, сыбайлас жемқорлық және ескірген материалдық-техникалық база аталды. Demoscope қоғамдық пікірді жедел мониторингтеу бюросының сауалнамасы осындай нәтиже көрсеткен. Бұл туралы КазТАГ агенттігіне сілтеме жасап Malim.kz хабарлайды.
«Сауалнамаға қатысушылар Қазақстан армиясының ең өзекті мәселелерін де атап өтті: жарғылық емес қатынастар мен зорлық-зомбылық – (37,8%); сыбайлас жемқорлықтың жоғары деңгейі (34,9%); ескірген материалдық-техникалық база (30,9%). Әлімжеттік – қазақстандықтардың әскери қызметке баруға деген ынтасы мен дайындығына әсер ететін басты фактор болуы мүмкін екені анық», – делінген сейсенбі күнгі хабарламада.
Сауалнама барысында азаматтардан жақын туысы (інісі немесе ұлы) әскерге шақыру қағазын алса, қалай әрекет ететінін сұрады.
«Сауалнама нәтижесінде респонденттердің үштен бірі (31,9%) жақын туысы үшін алаңдайтынын білдірген: 21,9% әскери қызметті қолдайтынын, бірақ қатты уайымдайтынын айтты; 6,5% заңды жолмен әскери қызметтен жалтару жолын іздейтінін айтса, 2,9% туысының әскерге бармауына көмектесетін өзге жолдарды қарастыратынын мойындады. Сонымен қатар, респонденттердің 40%-ы бұл жағдайға оң көзқараспен қарап, туысының әскери қызметін толығымен қолдайтынын жеткізген. Тағы 23,5% бұл мәселе туысының жеке шешімі екенін айтып, араласпайтынын мәлімдеген», – дейді зерттеушілер.
Жастардың Қазақстан Қарулы Күштеріне берген бағасы зерттеуде айрықша назар аударуға тұрарлық деп танылды.
«Зерттеу көрсеткендей, 18-29 жас аралығындағы респонденттердің көзқарасы жалпы таңдамадан өзгеше. Мысалы, жастар арасында туысының әскери қызметін сөзсіз қолдайтындар үлесі ең аз – 32,4%, ал жалпы орташа көрсеткіш – 41,3%. Сонымен қатар, жастардың жартысына жуығы (44,7%) кәсіби армияға толық көшу қажет деп санайды (орташа көрсеткіш – 36,7%). Сондай-ақ дәл осы жас топ дедовщина мен әскери қызметтегі зорлық-зомбылық деңгейіне ең қатты алаңдайды: 40,6%, ал жалпы көрсеткіш – 33,6%», – делінген хабарламада.
Сонымен қатар, проблемаларға қарамастан, респонденттердің 61,7%-ы Қазақстан Қарулы Күштеріне сенетінін білдірген, ал 13% армияға сенбейтінін айтқан, тағы 22,3% бейтарап көзқарас танытқан.
«Global Firepower жаһандық әскери қуат рейтингіне сәйкес, Қазақстан Қарулы Күштері әлемдегі 145 елдің ішінде 57-орында тұр және бұл Орталық Азиядағы жетекші орын. Ал Өзбекстан әскері – 58-орында, Түрікменстан – 77, Қырғызстан – 105, Тәжікстан – 108-орында. Осыған орай, Demoscope қазақстандықтардың елдің Қарулы Күштерінің жауынгерлік қабілетін қалай бағалайтынын сұрады. Сауалнама нәтижесі бойынша респонденттердің басым көпшілігі (66,9%) армияның елді қорғауға қабілетті екеніне сенеді», – дейді бюро.
Қазақстан армиясының жауынгерлік қабілетіне сенетіндердің үштен бірі (31,9%) бұл пікірге толық сенімді, ал тағы 35%-ы мұны өте ықтимал деп санайды.
«Сонымен қатар, респонденттердің 26,2%-ы армияның әскери агрессияға төтеп бере алатынына күмән келтіреді: 15,8% армия, бәлкім, қорғай алмайды десе, 10,4% мүлде қорғай алмайды деп есептейді», – деп нақтылайды зерттеушілер.
Геосаяси жағдайдың шиеленісуіне байланысты, респонденттерден алдағы бес жылда Қазақстан қатысуы мүмкін әскери қақтығыстардың ықтималдығын бағалау сұралды.
«Жалпы алғанда, 14% мұндай сценарийді мүмкін деп санайды: 7,1% әскери қақтығыс өте ықтимал десе, 6,9% – ықтимал деп есептейді. Ал 42,9% мұндай мүмкіндік жоқ деп санайды – 29,7% соғыс ықтималдығы өте төмен десе, 13,2% – ықтималдығы төмен деп санайды. Тағы 28% бұл мүмкіндікті орташа деңгейде бағалады. Сонымен қатар, Demoscope сауалнамасы қазақстандықтардың пікірінше, Қазақстан қай елдермен әскери ынтымақтастықты бірінші кезекте нығайтуы қажет екенін анықтады», – дейді зерттеушілер.
Бұл сұрақта респонденттер екі нұсқаны таңдауға мүмкіндік алған.
«29,3% Ресеймен және ҰҚШҰ ұйымымен ынтымақтастықты жөн көрсе, 27,5% – НАТО елдерімен (АҚШ, Түркия) бірлесуді құп көреді. Сонымен қатар, 22,6% ШЫҰ аясында Қытаймен әскери кооперацияны маңызды деп санайды, ал 20% – Орталық Азия елдерімен ынтымақтастықты арттыру қажет деп есептейді. Қалған 18,4% Қазақстан бейтарап ұстанымды ұстанып, әскери одақтарға барынша аз араласу керек деп санайды», – дейді сауалнама авторлары.
Қазақстан армиясына деген қоғамдық бағаның қалыптасуына әсер ететін маңызды фактор – әскери қызметтің қазіргі мәртебесі. Demoscope атап өткендей, «респонденттердің басым көпшілігі (жалпы 69,9%) әскери қызметті беделді деп санайды, ал 23% – беделі төмен деп есептейді».
«Бүгінгі таңда Қазақстанда армияны жасақтаудың аралас моделі қолданылады: мерзімді әскери қызмет пен келісімшарт негізіндегі қызмет. Сауалнама барысында қатысушылардан олардың пікірінше ең тиімді жүйе қандай екенін сұрады. 36,6% толық келісімшарттық армияға көшу қажет десе, 36,5% – жалпыға бірдей әскери міндеттілікті қолдайды. 17% қазіргі аралас үлгіні сақтау керек деп есептейді», – делінген хабарламада.
Demoscope «Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің қабылдануы» атты сауалнаманы 2025 жылғы 28 тамыз бен 10 қыркүйек аралығында өткізді. Жобаны MediaNet халықаралық журналистика орталығы PAPERLAB зерттеу орталығымен бірлесіп және Конрад Аденауэр қорының қолдауымен жүзеге асырды.
«Demoscope зерттеуі Қазақстан армиясының қоғамдық қабылдануында белгілі бір диссонансты анықтады. Республика Қарулы Күштеріне деген сенім мен қорғаныс қабілетіне сенімділік фонында, әлімжеттік, сыбайлас жемқорлық, материалдық-техникалық қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі сияқты ішкі проблемалар қоғам тарапынан аса өзекті мәселелер ретінде қабылданып отыр», – деп қорытындылады зерттеушілер.
Фото: istockphoto.com
