Әзірбайжан саяси сарапшысы: Ресей Әзірбайжан халқынан ресми түрде кешірім сұрауы керек

Ақтау әуежайында болған Әзірбайжан ұшағының апатынан 38 адамның мерт болғаны ресми айтылды. Кеше Әзірбайжан қаралы күн жариялап, бүкіл халық болып аза тұтты. Әуел баста ұшақ апатына құс тобының соқтығысуы себеп болды делінген. Кейіннен баллонның жарылғаны туралы дерек шықты. Бірақ әлемдік ақпарат құралдары Грозный әуежайына қонар тұста Ресей әуе күштері зениттік зымыранмен атқылап, артынша апатты жағдайда қонуға рұқсат сұраған ұшақты әуежайға жолатпай, Махачкалаға да қондырмай, Ақтауға бағыттағанын жазды. Әлем Ресейдің әрекетін әр саққа жүгіртіп жатыр. Әзірбайжанға танымал саяси сарапшы, журналист, www.visiontv.az аналитикалық сайтының бас редакторы Шохрат Ел-Дениз мырзадан  Malim.kz сайтының журналисі шағын сұхбат алған болатын.

– Шохрат мырза, қаралы жағдайға байланысты көңіл айтамыз. Қазақстан халқы сіздермен бірге қайғырып жатыр. Ұшақтың апатқа ұшырауына қатысты әртүрлі себеп айтылады. Ресми мәлімдеме жасалған жоқ. Десе де, www.euronews.com Ресей зениттік зымыранмен атқаны туралы болжамды жариялады. Бұл жайтты Әзірбайжан үкіметі мен халқы қалай қабылдады?

– Рахмет. Қазақстандық бауырларымыздың жанашырлығын анық сезіндік. Әзірбайжан халқы мен медиа өкілдері ұшақтың Грозный маңында Ресейдің Әскери Әуе күштерінің панцирь жүйесімен атып түсірілгеніне сенімді. Көпшілігінің пікірі бірдей. Тіпті, ұшақ зымыранмен атылып, зақымданғаннан кейін оның ізін жасыру мақсатында навигация жүйесінің бұғатталғаны, Махачкала мен Минеральные Воды әуежайларына қонуға рұқсат берілмегені, Ақтау портына бағытталуы, олардың жолаушылар мен ұшақтан тезірек құтылуды көздегенін көрсетеді. Алайда экипаждың кәсібилігі арқасында ұшақ Ақтау әуежайына дейін жеткізілген және соның арқасында 29 адам тірі қалды. Яғни, Әзірбайжан халқы ұшақты Ресейдің қасақана немесе қателесіп атқанына сенімді. Әзірбайжан үкіметінің өкілдері Қазақстанның тергеу нәтижелерін және ресми мәліметтерді күтіп отырған сияқты. Сондықтан әлі де қатаң пікір айтқан жоқ.

– Ресей зымыранмен атқанын мойындауы мүмкін бе? Мойындаса, қандай жауапкершілік алады, мойындамаса не болады?

– Ресей ресми түрде әлі мойындаған жоқ. Расталмаған ақпараттарға сәйкес, Шешенстанның кейбір шенеуніктері жолаушылар ұшағының атылғанын мойындайды. Бірақ Ресей үкіметі әлі үнсіз. Ресей өзінің салауатты мемлекет екенін дәлелдеу үшін бұл оқиғаны мойындауы керек және Әзірбайжаннан ресми түрде кешірім сұрап, қайтыс болғандардың отбасыларына өтемақы төлеуі қажет. Ресми Мәскеу бұл қадамды жасап, өз имиджін біршама сақтап қалуы мүмкін. Ал егер бәрін жоққа шығарса, онда қазір көптеген ел айтатын сәлиқалы әлемнің варвары деген атағына өздері лайық екенін дәлелдейді. Мойындаса, одақтас санайтын Әзербайжан қоғамында жеккөрушілік сезімін азайтатын болады. Мойындамаса, тіпті стратегиялық серіктестің сенімсіз екенін, Әзербайжан қоғамы жек көруге лайықты екенін көрсетеді. Халықаралық қауымдастықтың айыптауларын айтпағанның өзінде, Әзірбайжан халқының өшпенділігін оятады.

– Әзірбайжан үкіметі Ресейден ұшақ апатының нақты қалай болғанын, факті бойынша, хронологиялық тәртіп негізінде айтуын талап ете ала ма? 

– Жоғарыда айтқанымдай, Әзірбайжан Қазақстанның жүргізген зерттеулерін және ресми мәлімдемесін күтуде. Ықтимал варинаттың бәрін сарапқа салып жатыр. Қазақстан объективті зерттеу жүргізетінін мәлімдеді және Әзірбайжан қоғамы Қазақстанның солай жасайтынына сенеді. Бұл мәлімдемелерден кейін Әзірбайжан билігі Ресейге қатысты қандай да бір ресми қадамдар жасайды деп күтіп отырмыз. Бұл қадамдар қандай болар екен? Оқиғаның ауырлығына қарай, ықтимал шешімдердің түрі көп. Кез келген жағдайда ресми Баку тиісті қадамдар жасайтынына сенімдімін.

Меніңше, Баку тікелей қақтығысқа баруға тырыспайды. Дегенмен, Әзірбайжан өз ұстанымын фактілер мен логикалық тәсілдер негізінде  құрады, халықаралық қауымдастық оның бұл құқығын қолдайды.

Қалай болғанда да, Ресей үшін жағдай өте күрделі болып қалады. Қандай да бір шешім қабылдау қауіпті. Қателікті мойындау өз ішіндегі қайшылықты үдетеді. Сондай-ақ, халықаралық деңгейде қатты сынға ұшырайды. Фактілерді жоққа шығару әрекеттері қысымды арттырып, Ресейді одан әрі оқшаулайды.

– Әңгімеңізге рақмет!