Жақында менен бір қазақ «Осы айтыс деген не, өлең деген не? Айырмашылығы бар ма?» деп сұрады. Мен оған не деп жауап берерімді білмей қалдым.Сосын мына бір өлеңді мысалға келтірдім:
«Өрден ойға балақ түріп ,
Өзен неге тасиды екен?
Ойдан өрге қарап тұрып
Адам неге жасиды екен?
Өзендердің таситыны-
Өрлігі ішке сыймайды екен.
Адамдардың жаситыны-
Арман түбі көрінерде
Бірін-бірі қимайды екен.» (Меңдекеш Сатыбалдиев ) Бұл - өлең. Бұл - поэзия. Бұл - философия. Осы өлеңді айтысқа салсақ, не болар еді?!
«Көктемде өзендер де тасиды ғой,
Адамдар да кей кезде жасиды ғой.
Ақындар да аламаннан шығып қалса
Амалсыздан желкесін қасиды ғой.
Дәй-дәй.»
Бұл –айтыс. Бұл- қазіргі айтыс. Қай сөз құндырақ ? Өлең бе, әлде айтыс па? Абай атамыз : «бай десін, батыр десін, қу десін, пысық десін, десін, десін деп жүріп, «демесінді» ұмытып кетеді кей қазақ»дейді . Кейде мен «айтыс, айтыс» деп жүріп , кітапты, поэзияны ұмытып кетеміз бе деп қорқам. Айтысқа қаражат бөлу мен қолдау жоғары денгейде. Егер Абай мен Махамбеттің кітабы шығып, елге бағасы 10000 теңге деп сатар болса , ой не деген қымбат дер ме еді ?! Ал айтыста бас жүлдеге үш миллион не үш жүз мың тігілсе, ойбай-ау, аз боп қалды –ау деп қымсынатын денгейге жеткендейміз. Біздің қазақы мінезіміз осындай ма еді?!
Маржан ЕРШУ
"Шығармашылық лаборатория" кітабынан үзінді.
