АҚШ пен Украина президенттері Дональд Трамп пен Владимир Зеленский Флоридада өткен үш сағаттық келіссөздерден кейін Ресеймен бейбітшілікке жету жолында үлкен ілгерілеу болғанын мәлімдеді. Алайда негізгі мәселе әлі де шешілмей қалды: Путин Донбасты талап етуде, Зеленский оған қарсы, ал Трамп келісім жасасуды талап етіп отыр. Бұл жолы америкалық және украиналық президенттер бірнеше апта ішінде бейбіт келісімнің параметрлері әлдеқайда айқынырақ болатынын айтуда.
Барлық дерлік мәселелерді қамтыған әңгіме
Дональд Трамппен кездесудің алдында Владимир Зеленский бұл күнді «жылдағы ең белсенді дипломатиялық күндердің бірі» деп атап, «көп нәрсе» 2025 жылдың өзінде-ақ шешілуі мүмкін екенін айтқан болатын.
Америкалық және украиналық делегациялар Дональд Трамптың Мар-а-Лаго атты жеке резиденциясында шамамен үш сағат бойы келіссөз жүргізді. Кездесуден кейін Трамп олардың «өте тамаша» өткенін және бұл «керемет әңгіме» Ресей мен Украина арасындағы соғыстың аяқталуын едәуір жақындатқанын бірден мәлімдеді.
Оның айтуынша, бейбіт келісім жақын, тараптар шарттардың шамамен 95 пайызын келіскен. Алайда ол негізгі мәселе — Донбасс аймақтарының кімге тиесілі болатыны — әлі шешілмегенін де атап өтті.
Дональд Трамп бұл мәселені «ең маңызды» деп атап, оның пікірінше, тараптар бұл жерде әзірге «келісімге жақындап келе жатыр».
Владимир Зеленский келіссөздер қорытындысы бойынша Донбасс мәселесінің әлі де барынша өзекті екенін және Украина ұстанымының «айқын әрі Ресейдің позициясынан өзгеше» екенін жеткізді.
Зеленскийдің айтуынша, Украина үшін «берік бейбітшілікке жетудің басты кезеңі» — аумақтық мәселе емес, елге қауіпсіздік кепілдіктерін беру.
Ол украиналық команда бұл келісім тармағы бойынша еуропалық саясаткерлермен жұмысты жалғастыратынын, бірақ оның айтуынша, онда «талқыланған барлық мәселелерді аяқтау» қажет екенін, ал бұл алдағы бірнеше аптада жүзеге асуы мүмкін екенін нақтылады. Ал Трамп келіссөздерден кейін де БАҚ сұрақтарына жауап бере отырып, аумақтар бойынша келісімді мүмкіндігінше тезірек жасасу қажет екенін талап етті. Ол Украина «үлкен батылдық танытып, қарсыласқа зор шығын келтіргенін» айтты, бірақ қақтығысты «аяқтайтын уақыт келді» деді. АҚШ президенті тіпті бейбіт келісімнің қажеттілігін түсіндіру үшін Украина парламентінде сөз сөйлеуге дайын екенін мәлімдеді. Владимир Зеленский бұған дипломатиялық түрде: «Сізге әрдайым қуаныштымыз», — деп жауап берді.
Донбасс мәселесі
Ресей Донбасс аймақтарының тиесілігі мәселесін өзі үшін басты деп санайды. Владимир Путин бұл ұстанымын Владимир Зеленскиймен кездесуге аз уақыт қалғанда, сол күні Дональд Трамппен болған телефон әңгімесінде білдірді.
Путин Трампты Анкориджде олардың арасында қол жеткізілген «түсіністіктерге» сүйенуге шақырды — дегенмен ол кезде маңызды келісімдер туралы хабарланбаған еді. Ал оның көмекшісі Юрий Ушаков Ресей тарапының басты талабын жариялады: Киев Донбассқа қатысты «батыл әрі жауапты саяси шешім» қабылдауы тиіс.
«Фронттардағы қалыптасып отырған жағдайды ескере отырып, Донбассқа қатысты бұл шешімді украин режимі кешіктірмей қабылдағаны жөн болар еді», — деді Ушаков.
Ушаковтың айтуынша, Путин мен Трамп Флоридадағы келіссөздердің қорытындысы бойынша тағы бір рет телефон арқылы сөйлесуді жоспарлап отыр.
«Мен оған сенемін»
Дональд Трамп та, Владимир Зеленский де соғысты тоқтататын шешімдер бірнеше апта ішінде қабылдануы мүмкін екенін айтуда.
Алайда бұл Донбассқа қатысты емес — Владимир Зеленский бұл мәселе Украина халқы немесе оның сайланған өкілдері арқылы шешілуі тиіс деп, өз ұстанымында қалуда.
Бұл келіссөз жүргізіп отырған тараптарды тығырыққа тіреуі мүмкін: Украина дауыс беруге дайындық пен оны өткізу кезеңінде атысты тоқтатуды талап етеді, ал Ресей бұған келіспейді. Ал Путин бұл аумақтарды әскери жолмен де ала алатынын бірнеше рет қайталаған.
Украина президенті қазіргі талқыланып жатқан бейбіт келісімнің кез келген тармағы референдумға да, ел парламентінің қарауына да шығарылуы мүмкін екенін қосты.
Трамп күтпеген қиындықтар әлі туындауы мүмкін екенін жоққа шығармады. Оның айтуынша, бейбіт жоспардағы кез келген тармақ «өте маңызды болып шығып», бүкіл келісімді бұзуы ықтимал.
Соғыстың қашан аяқталуы мүмкін деген сұраққа жауап бере отырып, Трамп тағы да бірнеше апта ішінде жағдайдың айқындалатынын айтты. Оның сөзінше, жақын болашақта АҚШ, Украина және Ресей арасында үшжақты кездесу өтуі әбден мүмкін: «Путин мұның болғанын қалайды. Ол маған мұны өте анық айтты, мен оған сенемін».
Зеленский мен Трамптың кездесуіне басқа тараптар қалай жауап берді
Еурокомиссия төрайымы Урсула фон дер Ляйен Дональд Трамп және Владимир Зеленскиймен өткен бейнеконференциядан кейін X әлеуметтік желісінде: «Еуропа Украинамен және америкалық әріптестерімізбен бірге қол жеткізілген ілгерілеуді бекіту үшін жұмысты жалғастыруға дайын. Бұл күш-жігердегі ең бастысы — алғашқы күннен бастап мықты қауіпсіздік кепілдіктерінің болуы», — деп жазды.
Ұлыбритания премьер-министрі Кир Стармердің баспасөз хатшысы да видеоконференцияға қатысқан Стармер мен еуропалық көшбасшылар «берік қауіпсіздік кепілдіктерінің маңызын атап өтіп, бұл қатыгез соғысты мүмкіндігінше тезірек тоқтатудың шұғылдығын тағы да мәлімдегенін» айтты. «Премьер-министр Ұлыбританияның серіктестермен тығыз жұмыс істеуге бейілді екенін және алдағы күндері қалыптасқан қарқынды сақтауға ниетті екенін атап өтті», — деп қосты Даунинг-стрит өкілі.
Ресей тарапынан әзірге реакция президенттің арнайы өкілі Кирилл Дмитриевтің X желісіндегі жазбасымен шектелді. Ол президент Трампқа алғыс білдірді. «Бүкіл әлем президент Трамп пен оның командасының бейбітшілік жолындағы күш-жігерін жоғары бағалайды», — деп жазды Дмитриев ағылшын тілінде.
