Абай Құнанбаев өлеңдері

Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы

Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы,
Қиыннан қиыстырар ер данасы.
Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп,
Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы.

Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы,
Ол - ақынның білімсіз бишарасы.
Айтушы мен тыңдаушы көбі надан,
Бұл жұрттың сөз танымас бір парасы.

Әуелі хаят, хәдис - сөздің басы,
Қосарлы бәйітмысал келді арасы.
Қисынымен қызықты болмаса сөз,
Неге айтсын пайғамбар мен оны алласы.

Мешіттің құтпа оқыған ғұламасы,
Мүнәжәт уәлилердің зар наласы.
Бір сөзін бір сөзіне қиыстырар,
Әрбірі келгенінше өз шамасы.

Өлеңге әркімнің-ақ бар таласы,
Сонда да солардың бар таңдамасы.
Іші алтын, сырты күміс сөз жақсысын
Қазақтың келістірер қай баласы?

Бұрынғы ескі биді тұрсам барлап,
Мақалдап айтады екен, сөз қосарлап.
Ақындары ақылсыз, надан келіп,
Көр-жерді өлең қыпты жоқтан қармап.

Қобыз бен домбыра алып топта сарнап,
Мақтау өлең айтыпты әркімге арнап.
Әр елден өлеңменен қайыр тілеп,
Кетірген сөз қадірін жұртты шарлап.

Мал үшін тілін безеп, жанып жалдап,
Мал сұрап біреуді алдап, біреуді арбап.
Жат елде қайыршылық қылып жүріп,
Өз елін бай деп мақтар құдай қарғап.

Қайда бай мақтаншаққа барған таңдап,
Жиса да, бай болмапты, қанша малды ап.
Казаққа өлең деген бір қадірсіз,
Былжырақ көрінеді солар даңдақ.

Ескі бише отырман бос мақалдап,
Ескі ақынша мал үшін тұрман зарлап.
Сөз түзелді, тыңдаушы, сен де түзел,
Сендерге де келейін енді аяңдап.

Батырды айтсам ел шауып алған талап,
Қызды айтсам, кызықты айтсам қыздырмалап,
Әншейін күн өткізбек әңгімеге
Тыңдар едің әр сөзін мыңға балап.

Ақыл сөзге ынтасыз, жұрт шабандап,
Көнгенім-ақ соған деп жүр табандап.
Кісімсінген жеп кетер білімсіз көп,
Жіберсем, өкпелеме, көп жамандап.

Амалдап қарағайды талға жалғап,
Әркім жүр алар жердің ебін қамдап.
Мақтан қуған, малқұмар нені ұға алсын,
Шықпаса мыңнан біреу талғап-талғап.

Мал жиып арамдықпен ұрлап-қарлап,
Қусың десе, қуанып жүр алшаңдап.
Қақса-соқса бір пайда түсе ме деп,
Елдің байын еліртіп «жау мұндалап».

Ынсап, ұят, ар, намыс, сабыр, талап -
Бұларды керек қылмас ешкім қалап.
Терең ой, терең ғылым іздемейді,
Өтірік пен өсекті жүндей сабап.

Сен мені не етесің?

Сен мені не етесің?

Мені тастап,

Өнер бастап

Жайыңа

Және алдап,

Арбап,

Өз бетіңмен сен кетесің.

Неге әуре етесің?

Қосылыспай,

Басылыспай,

Байыңа

Және жаттан Бай тап,

Өмір бойы қор етесің.

Ет жүрек өртенді,

От боп жанып,

Жалын шалып ішіме.

Иттей қормын, зармын,

Сен үздің ғой бұл желкемді.

Кім білер ертеңді?

Өлім айтпас,

Келсе қайтпас

Кісіге.

Бүгінгі күн

Бармын,

Жолдас еттің сен бөтенді.

Ғашықтық – қиын жол.

Жетсең – жеттің.

Жетпей өттің,

Не болды?

Арманда өмір

Өтті,

Ойлар ма екен бір мені сол?

Салдырап аяқ-қол,

Жетпей сертке,

Ішім дертке

Тез толды.

Ажал уақыты

Жетті,

Мен өлейін, сен сау-ақ бол.

Шын жүрек – бір жүрек,

Қайта толқып,

Жолдан қорқып

Айнымас,

Шегінісіп

Қайтпас,

Өлсе бір сөзбен, не керек?

Білесің, сен зерек,

Мен пәндеңе,

Болды деме,

Кел, қарас.

Ешкім сөгіс айтпас,

Рахым қылсаң, кел ертерек!

Шын ғашық мен саған!

Кейіп жүрсем,

Сені көрсем,

Ләм-мим деп

Бір сөз айтар

Хал жоқ,

Еріп кетер бой сол заман.

Ойынды сен маған

Бір бөлмедің,

Тез келмедің,

Мені іздеп.

Ішіңде ыстық

Қан жоқ,

Тас бауыр жар, бол қош аман!

Жар, сенің көңілің тоқ,

Ақ етіңді,

Нұр бетіңді

Меншікті

Қылмаған соң

Алла,

Өзі сорлы етсе, амал жоқ.

Сен аттың жөнсіз оқ,

Тәңірі – қазы

Тас таразы,

Тентекті сұрамас деп қалма,

Серт бұзғанның, біл, орны – шоқ.