Қытай зерттеушілері: Орталық Азия елдері суды ысырап етіп, жерді тиімсіз пайдаланып отыр

Malim Админ

  • 28.04.2021

Жақында Қытай зерттеушілері Орталық Азия елдері ауыл шаруашылығында су және жер ресурстарын қаншалықты тиімді пайдаланатынын есептеп зерттеу жүргізді. Зерттеуді Қытайдың жаратылыстану ғылымдарының ұлттық қоры, Қытайдың маңызды зерттеулерінің ұлттық жоспары, былайша айтқанда, аспанасты елінің саясатын айқындаушылар қаржыландырған. Зерттеушілер Орталық Азия елдері суды жұмсауға келгенде ысырапшыл, бейберекет, өте көп жұмсайды деген қорытынды жасаған.

Зерттеуді Қытайдағы Northwest A&F университетінің ғалымы Илинь Лю, оның әріптестері Ла Чжуоэ мен П.Ву, Финляндиядағы Aalto университеті сужәәне даму зерттеу тобының мүшесі Олли Варис және тағы басқа ғалымдар жүргізді.

Орталық Азия – әлемдегі су тапшылығын тартып отырған аймақтардың бірі. Арал теңізін ауыл шаруашылығы саласында кезінде  оңды-солды пайдаланудың кесірінен теңіз тартылып қалды. Соған қарамастан Орталық Азия елдері суды ысырап етуді қояр емес.

Зерттеуге қарағанда, Тәжікстан балапан өсіру үшін 61 есе көп су жұмсайды, ал Түрікменстан мақта өсіру үшін 42 есе артық су құртады. Орталық Азия елдері бидай өсіру үшін суды ысырап ететіні бөлек әңгіме. 

Зерттеу мәні мынаған келіп саяды: Орталық Азия шаруалары белгілі бір тауар өндіру үшін жұмсайтын су көлемі өте көп, Қытай дәл осындай тауарды өндіру үшін анағұрлым аз су жұмсар еді. "Орталық Азия елдері су ресурстарының 90 пайызын суды көп қажет ететін дәнді дақылдарды суаруға пайдаланады. Бұл экожүйенің деградациясына әкеп соқтырады, жергілікті су қауіпсіздігі мен биоалуантүрлілікке қатер төндіреді. Орталық Азия елдерінің ауыл шаруашылық жерлері Қытай аумағының 57 пайызына, ал халқы Қытай халқының небәрі 5 пайызына тең".

Қытай зерттеушілері арнайы әдістеме қолданып, Орталық Азия елдерінің жер мен суды қаншалықты тиімді пайдаланып отырғанын есептеп шықты. Бұл есептеу су мен жердің бір бірлігінен алынатын өнім көлемі өте төмен, оның себебі ауыл шаруашылығындағы жер мен суды тиімсіз, ысыраппен қолдану екенін көрсетті. Қытай зерттеушілері Орталық Азия елдерімен салыстырғанда Қытай алынатын астық көлемі анағұрлым жоғары деген қорытынды жасайды. "Астық өнімділігі белгілі бір климат пен жерде  іс жүзінде алынған астық пен алуға болатын астық айырмасы. Орталық Азиядағы астық өнімділігі қол жеткізуге болатын көрсеткіштің жартысынан төмен екенін көрсетеді. Тәжікстандағы бидай мен мақта қол жеткізуге болатын 95 пайыз өнімділіктің небәрі 30 және 49 пайызына тең. Ал Қытайда мақта мен бидайдың қол жеткізуге болатын 95 пайыз өнімділіктің 79-80 пайызына тең.

Зерттеушілер Орталық Азиядағы жер мен су ресурсын пайдалану үшін мынандай екі сценарийді қарастырады. Бірінші сценарий бойынша, 2014 жылғы өнім көлемі сол қалпында қалса, біра жақсы тұқым, ауыл шаруашылық технологиялар қолданылса,  тура сол дәнді дақылдарды өсірее отырып судың 56 пайызын үемдеуге болады. Бұл Орталық Азия елдері су ресурстарының жартысын ысырап қылып отыр деген сөз.

Екінші сценарий бойынша, Орталық Азия елдері қазіргі су көлемін пайдаланса, қанша өнім алуға болатынын есептейді. Қазіргі технологиялардың арқасында осынша суды жұмсасаң, екі есе көп дәнді дақыл алуға болады. Бұл сценарий бойынша әсіресе Қазақстан ең көп өнім ала алар еді. Орталық Азия елдері қосымша 387 миллион адамды асырай алар еді.

Зертетушілер Орталық Азия кейбір дәнді дақылдарды өсіруге қолайлы емес дейді. Сондықтан ауыл шаруашылығы саласындағы басқаруды жақсартудың көмегі тиер еді. "Үкімет жерді тиімді пайдалану, мысалы, мақтаны шөлейтті жерді өсіруді қысқарту тәрізді амалдарды қарастырған жөн", - дейді зерттеушілер.

Ал енді Қытай зерттеушілері шенеуніктердің ақшасына бұл зерттеуді не үшін жүргізді дерсіз? Қытай Орталық Азияны өз еліне азық-түлік тасымалдайтын бірден-бір көз ретінде көреді. Географиялық жағынан Қытайға тиіп тұрған азық-түлік өнімдерін өндіруші ресурстарды неліктен сонша тиімсіз жұмсап отыр деп сұрақ қояды. Мысалы, Қазақстан ауыл шаруашылығы 54 миллиард текше метр су жұмсайды. Оның басым бөлігі бидайды суаруға қолданылады. Бірақ Балқаш көліне бұдан екі есе аз су құяды.

 

Байланысты жаналықтар

Қытайға киік мүйізін алып өтпек болған қазақстандық ұсталды

14.03.2024

Қазалы кәмпиті экспортқа шығарылады

12.03.2024

Алматыда тағы да жер сілкінісі тіркелді

06.03.2024

Қытайда Қазақстанның мәдени орталығы ашылады

27.02.2024

Қазақтар атқан киікті қытайлар келіп өңдемек

17.11.2023

Алматыда Қазақстан-Қытай Халықаралық симпозиумы өтіп жатыр

26.09.2023
MalimBlocks
Қытайға киік мүйізін алып өтпек болған қазақстандық ұсталды

Тексеріс кезінде 205 дана ақбөкен мүйізі табылған.

Қазалы кәмпиті экспортқа шығарылады

Алматыда тағы да жер сілкінісі тіркелді

Эпицентрі - Қытай аумағында.

Қытайда Қазақстанның мәдени орталығы ашылады

Орталық қызметінің негізгі бағыты музей және кітапхана ісі, музыка және кино өнері, тіл үйрету т.б. болады деп жоспарлануда

Қазақтар атқан киікті қытайлар келіп өңдемек

Қытай инвесторлары киік етін өңдейтін зауыт салуды көздеп отыр. Сол үшін олар Батыс Қазақстан облысы әкімдігінен 100 мың гектар жер алу үшін келіссөз жүргізу үсінде. Мұны БҚО әкімінің өзі Нариман Төреғалиев орталық коммуникациялар алаңында өткен брифингте мәлімдеді.

Алматыда Қазақстан-Қытай Халықаралық симпозиумы өтіп жатыр

Қырғызстан, Тәжікстан, Өзбекстан, Қытай және Ресей елінің сейсмолог ғалымдары қатысуда